Atmadharma magazine - Ank 174
(Year 15 - Vir Nirvana Samvat 2484, A.D. 1958).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 7 of 25

background image
ઃ ૬ઃ આત્મધર્મઃ ૧૭૪
અદ્વિતીય અર્હત્શાસન–પ્રકાશક
પંચરત્ન
(વીર સં. ૨૪૮૪ પોષ સુદ ૧૧ થી પોષ વદ એકમ સુધીના પ્રવચનોમાંથી)
આખા પ્રવચનસાર શાસ્ત્રની કલગીનાં રત્નો સમાન આ છેલ્લી પાંચ
ગાથાઓ છે, તે વંચાય છે. પહેલાં તે પંચરત્નોનો મહિમા કરવામાં આવે છેઃ
આ શાસ્ત્રનાં મુગટમણિ જેવાં આ પાંચ નિર્મળ રત્નો જયવંત વર્તો!
કેવાં છે આ પાંચ રત્નો? સંક્ષેપથી અર્હંત ભગવાનના સમગ્ર અજોડ
શાસનને સર્વ પ્રકારે પ્રકાશે છે; એટલે આ પાંચ ગાથારત્નોમાં જે
વસ્તુસ્થિતિ કહેવાશે તે સર્વજ્ઞદેવના આખા શાસનમાં સર્વત્ર લાગુ કરીને
પરીક્ષા કરવી અને આ પાંચ રત્નો સંસાર તથા મોક્ષના વિલક્ષણ પંથને
એટલે કે બંનેના ભિન્નભિન્ન માર્ગને જગત સમક્ષ પ્રસિદ્ધ કરે છે. અહા!
આચાર્યદેવ કહે છે કે અર્હંતદેવના સમગ્ર શાસનને સંક્ષેપથી પ્રકાશનારા,
તેમજ સંસાર–મોક્ષની વિલક્ષણ પંથવાળી સ્થિતિને જગત સમક્ષ
પ્રકાશનારા આ પંચરત્નો (ગા. ૨૭૧ થી ૨૭પ સુધીના પાંચ સૂત્રો)
જયવંત વર્તો.
પહેલું રત્ન
સમયસ્થ હો પણ સેવી ભ્રમ
અયથા ગ્રહે જે અર્થને,
અત્યંતફળ સમૃદ્ધ ભાવી
કાળમાં જીવ તે ભમે. ૨૭૧.
પંચરત્નોમાં આ પહેલું રત્ન સંસારતત્ત્વને પ્રગટ કરે છે, એટલે કે સંસારતત્ત્વ કોને કહેવું તે ઓળખાવે છે.
જૈન શાસનમાં રહીને વ્રત–મહાવ્રત પાળતો હોવા છતાં જે જીવ મિથ્યાદ્રષ્ટિપણે વિપરીતતત્ત્વોની શ્રદ્ધા કરે છે, તે
જીવ મિથ્યાત્વને લીધે અનંત સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે, તેથી તે સંસારતત્ત્વ છે; તેનું સ્વરૂપ આ પહેલું રત્ન પ્રકાશે છે.
જેઓ સ્વયં અવિવેકથી એટલે કે કર્મને લીધે નહિ પણ પોતાના જ અજ્ઞાનભાવથી, પદાર્થોને અન્યથા સ્વરૂપે જ
અંગીકાર કરે છે, તેઓ ભલે દ્રવ્યલિંગી શ્રમણ થયા હોય તો પણ સંસારતત્ત્વ જ છે. જુઓ, આ સૂત્રો સમગ્ર
જિનશાસનનું રહસ્ય સંક્ષેપથી પ્રકાશે છે, એટલે કર્મના ઉદયથી અજ્ઞાન થવાનું કહ્યું હોય તો તે નિમિત્તથી કથન છે, ત્યાં
પણ આ સૂત્રમાં કહ્યા પ્રમાણે સમજી લેવું કે તે જીવને સ્વયં અવિવેકથી જ અજ્ઞાન થવાનું કહ્યું હોય તો તે નિમિત્તથી
કથન છે, ત્યાં પણ આ સૂત્રમાં કહ્યા પ્રમાણે સમજી લેવું કે તે જીવને સ્વયં અવિવેકથી જ અજ્ઞાન થયું છે, કર્મને લીધે નહિ.