અનંત શક્તિઓ છે તેનું આ વર્ણન ચાલે છે. આત્માનો એવો સ્વભાવ છે કે પોતાના ભાવને પોતે જ ઝીલે છે,
નિર્મળભાવ પ્રગટ કરીને પોતે પોતાને જ આપે છે. દ્રવ્યસ્વભાવમાંથી અપાતા કેવળજ્ઞાનાદિ નિર્મળભાવને ઝીલીને
પોતામાં જ રાખવાની આત્માની શક્તિ છે. જેમ લૌકિક વ્યવહારમાં કુંભાર ઘડો બનાવીને રાજાને આપે ત્યાં રાજા તે
ઘડાનું સંપ્રદાન કહેવાય છે; તેમ આત્માની નિર્મળ પર્યાયનું સંપ્રદાય આત્મા પોતે જ છે, આત્મા પોતે જ તેને અંગીકાર
કરે છે. આત્મા પોતાની નિર્મળ પર્યાય પ્રગટ કરીને કોઈ બીજાને નથી આપતો, પણ પોતામાં જ રાખે છે, પોતે પોતાને
જ નિર્મળપર્યાયનું દાન આપે છે, એવી આત્માની સંપ્રદાન શક્તિ છે.
જ લેનાર, એવી આત્માની સંપ્રદાન શક્તિ છે. આત્મા પોતાની ચીજ કોઈ બીજાને દેતો નથી, ને બીજાની ચીજને
પોતામાં લેતો નથી. આત્મામાં આહાર ગ્રહણ કરવાની પાત્રતા છે–એમ ન કહ્યું, પણ પોતાથી દેવામાં આવતા નિર્મળ
ભાવને જ લેવાની પાત્રતા છે, એમ કહ્યું છે. આહાર તો જડ પરમાણુનો બનેલો છે, તે કાંઈ આત્માથી દેવામાં આવેલો
ભાવ નથી, ને તેને ગ્રહણ કરે એવી પાત્રતા આત્મામાં નથી. આત્મામાં એવી જ પાત્રતા છે કે નિર્મળભાવ જ તેમાં રહે;
વિકારને કે પરને ગ્રહણ કરવાની પાત્રતા આત્માના સ્વભાવમાં નથી. જ્યાં સ્વભાવની દ્રષ્ટિ કરી ત્યાં ધર્મી જીવને એવી
પાત્રતા પ્રગટી કે પોતાના સ્વભાવમાંથી દેવામાં આવતા નિર્મળભાવને જ તે ઉપેય તરીકે સ્વીકારે છે. રાગાદિને તે ઉપેય
તરીકે પોતામાં ગ્રહતો નથી. હું જ દેનાર ને બીજો લેનાર, અથવા હું લેનાર ને બીજો દેનાર, એમ ધર્મી માનતા નથી; હું
જ દેનાર ને હું જ લેનાર–શેનો? કે સમ્યગ્દર્શનાદિ નિર્મળ ભાવોનો.–એ રીતે ધર્મી પોતાના આત્માને જ પોતાના
સંપ્રદાન તરીકે જાણે છે.
રીતે એમની સેવા કરું!! કઈ રીતે એમને અર્પણતા કરી દઉં!!–એમ ધર્મીનું હૃદય ભક્તિથી ઊછળી જાય છે. અને જ્યાં
એવા સાધકમુનિ પોતાના આંગણે આહાર માટે પધારે ને આહારદાનનો પ્રસંગ બને ત્યાં તો જાણે સાક્ષાત્ ભગવાન જ
આંગણે પધાર્યા...સાક્ષાત્ મોક્ષમાર્ગ જ આંગણે આવ્યો!–આમ અપાર ભક્તિથી મુનિને આહારદાન આપે.–પણ તે
વખતેય, આહાર લેનાર સાધક મુનિને તથા આહાર દેનાર સમકિતી ધર્માત્માને અંતરમાં દ્રષ્ટિ (–શ્રદ્ધા) કેવી હોય છે
તેનું આ વર્ણન છે. તે વખતે તે બંનેના અંતરમાં એવું સમ્યક્ભાન વર્તે છે કે અમારો જ્ઞાયક આત્મા આ આહારનો
દેનાર કે લેનાર નથી, તેમજ આ નિર્દોષ આહાર દેવાનો કે લેવાનો જે શુભ રાગ છે તેનો પણ દાતાર કે પાત્ર (લેનાર)
અમારો જ્ઞાયક આત્મા નથી; અમારો જ્ઞાયક આત્મા તો સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ નિર્મળભાવનો જ દેનાર છે, તેના
જ અમે પાત્ર છીએ. આ રીતે અમારો આત્મા જ અમારો દાતાર છે ને અમારો આત્મા જ અમારું સંપ્રદાન છે. આવી
અંર્તદ્રષ્ટિ બંનેને વર્તે છે તેનો જ ખરો મહિમા છે. આવી અંર્તદ્રષ્ટિ વગર એકલા શુભરાગથી આહારદાન દ્યે કે લ્યે
તેની મોક્ષમાર્ગમાં કાંઈ ગણતરી નથી. મહાત્મા મુનિ અને ધર્માત્મા સમકિતી બંને અંર્તદ્રષ્ટિ વડે ક્ષણે ક્ષણે પોતાના
સ્વભાવમાંથી નિર્મળપર્યાયનું દાન દ્યે છે ને પોતે જ પાત્ર થઈને તે લ્યે છે,–આવું દાન તે મોક્ષનું કારણ છે, ને તે ધર્મ છે.
પરનો કે વિકારનો દેનાર–લેનાર આત્મા છે એમ જે માને તે જીવ મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે; ને એવો મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવ તો
વ્યવહારમાં પણ ‘કુપાત્ર’ ગણવામાં આવે છે.
આહારાદિ વસ્તુ દેવી તે દાન છે ને નવધા ભક્તિ વગેરે વિધિ છે. અને અહીં આત્મા પોતે દાનનો દાતાર થઈને પોતાને
જ સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિ–