તેમાં દાતા–પાત્ર–દાન અને વિધિ એ ચારે અભેદ છે. ભગવાન આત્મા પોતે દાતાર છે, તે દાતારવડે દેવામાં
આવતી રત્નત્રયપર્યાયને લેનાર પાત્ર પણ પોતે જ છે, દેવા યોગ્ય જે નિર્મળપર્યાય તે પણ પોતાથી અભિન્ન
છે, અને પોતામાં એકાગ્રતારૂપ વિધિ વડે પોતે તે દાન આપે છે તેથી તેની વિધિ પણ પોતામાં જ છે.–આત્માના
આવા સંપ્રદાન સ્વભાવને જે જાણે તેનામાં એવી પાત્રતા પ્રગટે કે પોતાના સ્વભાવ પાસેથી સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–
ચારિત્રનાં દાન લ્યે. પોતાના સ્વભાવથી દેવામાં આવતું આવું દાન લેવાનો જ આત્માનો સ્વભાવ છે. આ
સિવાય બહારમાં આહાર દેવા–લેવાની ક્રિયા તો પરમાણુઓના પરાવર્તનના નિયમ અનુસાર થયા કરે છે, ને તે
તે વખતની ભૂમિકા અનુસાર તે તે પ્રકારનો શુભભાવ પણ ધર્મીને આવે છે. પણ ધર્મી પોતાને તે રાગનું કે
આહારનું સંપ્રદાન નથી માનતો, તે તો સમ્યગ્દર્શનાદિ નિર્મળ ભાવોના સંપ્રદાનપણે જ પરિણમે છે, ને તે જ
ધર્મ છે.
જુગલીયા–ભોગભૂમિમાં અવતાર થાય છે. અહીં તો જેનાથી સંસારનો અંત આવે ને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય એવા
ધર્મની વાત છે. અજ્ઞાની ઘડીએ ઘડીએ (–પર્યાયે પર્યાયે) પોતાના સ્વભાવને ભૂલીને મિથ્યાત્વભાવથી વિકારને
જ પ્રાપ્ત કરે છે; ધર્માત્મા જ્ઞાની તો પોતાના સ્વભાવને ઓળખીને તેમાંથી ઘડીએ–ઘડીએ ક્ષણે–ક્ષણે પર્યાયે–પર્યાયે
નિર્મળ ભાવને જ લ્યે છે. નિર્મળ પર્યાયને દેવાની અને તેને જ લેવાની આત્માની સંપ્રદાનશક્તિ છે; પર વસ્તુનું
કાંઈ લેવાની કે પરને કાંઈ દેવાની તાકાત આત્મામાં–દ્રવ્યમાં ગુણમાં કે પર્યાયમાં નથી. અને રાગનો દેનાર કે
રાગનો લેનાર એવો પણ આત્માનો સ્વભાવ નથી. પર્યાયમાં ક્ષણિક રાગાદિ થાય તેને જ ગ્રહણ કરનારો પોતાને
જે માને તે પોતાના સંપ્રદાન–સ્વભાવને જાણતો નથી. ભાઈ, તારો સ્વભાવ પરિણમીને તને કેવળજ્ઞાન આપે
અને તેને તું લે એવા સંપ્રદાનની તાકાતવાળો તારો આત્મા છે. અજ્ઞાનીએ પોતાના આત્માને એવો માન્યો છે કે
જાણે તે રાગનું જ પાત્ર હોય! તેને સમજાવે છે કે અરે ભગવાન! તારા આત્મામાં તો રાગને તોડીને પોતે
કેવળજ્ઞાનનું પાત્ર થાય એવી તાકાત છે...તેને ઓળખ.
છે તે તો તરત જ સ્વીકાર કરે છે કે અમે રાજા થવાને પાત્ર છીએ, અમારી તાકાતથી અમે રાજ ચલાવશું. તેમ
અહીં ગરીબ એટલે કે અજ્ઞાની જીવને તેનું ચૈતન્યરાજ મળવાની વાત આચાર્યદેવ સંભળાવે છે કે ‘અરે જીવ!
તારામાં કેવળજ્ઞાનપદનું સંપ્રદાન થવાની તાકાત છે, જ્ઞાનસામ્રાજ્યને મેળવીને તેને સંભાળવાની તારી તાકાત
છે.’ ત્યાં જે એમ કહે કે ‘અરે! અમે તો અજ્ઞાની–પાપમાં ડુબેલા, અમારામાં કેળવજ્ઞાન લેવાની ને પરમાત્મા
થવાની પાત્રતા ક્યાંથી હોય?’–તો તે જીવ પુરુષાર્થહીન છે; અને જે પુરુષાર્થવાન છે–આત્માનો ઉલ્લાસી છે, તે
તો એ વાત સાંભળતાં તરત જ સ્વીકાર કરે છે કે અહો! અમારો આત્મા કેવળજ્ઞાન લેવાનો પાત્ર છે, કેવળજ્ઞાન
સામ્રાજ્યને ઝીલવાની અમારી પર્યાયમાં તાકાત છે, અમારી તાકાતથી અમે કેવળજ્ઞાનને લેશું.–આમ
આત્મસ્વભાવનો ભરોસો કરીને તેમાં લીન થઈને ધર્મી પોતાના આત્માને કેવળજ્ઞાન વગેરેના સંપ્રદાનરૂપે
પરિણમાવે છે. બધાય જીવોમાં આવી તાકાત છે, જે તેને સ્વીકારે છે તેને તેનું પરિણમન થાય છે,–‘સર્વ જીવ છે
સિદ્ધસમ, જે સમજે તે થાય’ એની જેમ.
ભવથી થાકીને આત્માની ભૂખ જેને નથી લાગી તેને તો, આત્માના આનંદની આ અપૂર્વ વાત સમજવામાં પણ
રસ નથી આવતો. પણ જે જીવ ભવદુઃખથી થાકી ગયો છે, અરેરે! આ આત્મા હવે ભવદુઃખથી છૂટીને ચૈતન્યની
શાંતિ ક્યારે પામે!–એમ જેને આત્મશાંતિની તીવ્ર ભૂખ લાગી છે, તે તો અપૂર્વ રુચિથી શ્રવણ કરીને જરૂર આ
વાત સમજી જાય છે,