(૮) પ્રશ્ન–સ્વદ્રવ્ય શું ને પરદ્રવ્ય શું?
ઉત્તર–ચેતના લક્ષણવાળો પોતાનો આત્મા તે એક જ આત્માનું સ્વદ્રવ્ય છે, બાકીના બીજા જીવો કે
ઉત્તર–હા; આત્મા કર્તા છે.
(૧૦) પ્રશ્ન–આત્મા શેનો કર્તા છે?
ઉત્તર–પોતાના ભાવને કરતો થકો આત્મા ખરેખર પોતાના ભાવનો જ કર્તા છે.
(૧૧) પ્રશ્ન–પુદ્ગલનો કર્તા આત્મા છે કે નહિ?
ઉત્તર–ના; પુદ્ગલમય કોઈપણ ભાવોનો (શરીર–મન–વાણી–કર્મ વગેરેનો) આત્મા કર્તા નથી.
(૧૨) પ્રશ્ન–આત્મા પોતાના ભાવોને જ કેમ કરે છે?
ઉત્તર–કારણ કે તે ભાવ તેનો સ્વ–ધર્મ હોવાથી આત્માને તે–રૂપે થવાની શક્તિનો સંભવ છે; તેથી
ઉત્તર–સમ્યગ્દર્શનનો કર્તા જીવ જ છે; કેમકે જીવમાં તે–રૂપે પરિણમવાની શક્તિ છે, તેથી જીવ સ્વતંત્રપણે
ઉત્તર–રાગપરિણામનો કર્તા પણ જીવ જ છે, કેમકે જીવમાં તે–રૂપે પરિણમવાની શક્તિનો સંભવ છે.
(૧૫) પ્રશ્ન–આત્મા પુદ્ગલના ભાવોને કેમ કરતો નથી?
ઉત્તર–કારણ કે તેઓ પરના ધર્મો છે, આત્માના ધર્મો નથી; તેથી આત્માને તે–રૂપે થવાની શક્તિનો
ઉત્તર–કેમકે શરીરની ક્રિયા તે પુદ્ગલનો ધર્મ છે, આત્મામાં તે–રૂપે થવાની શક્તિનો અભાવ છે, તેથી
ઉત્તર–કેમકે વચન તે પુદ્ગલનો ધર્મ છે, આત્મામાં વચનરૂપે થવાની શક્તિનો અસંભવ છે, માટે તેનો
ઉત્તર–સંતોએ જડ ચેતનના ભિન્ન ભિન્ન સ્વભાવની જાહેરાત કરી છે.
(૧૯) પ્રશ્ન–આત્મા પરદ્રવ્યના ગ્રહણ–ત્યાગ કરે છે કે નહીં?
ઉત્તર–ના; આત્મા પરદ્રવ્યના ગ્રહણ–ત્યાગ વિનાનો છે; તેથી જ્ઞાની કે અજ્ઞાની કોઈ પણ આત્મા
ઉત્તર–સ્વદ્રવ્ય અને પરદ્રવ્ય બંનેને ભિન્ન ભિન્ન જાણીને, પરદ્રવ્યનું જરા પણ ગ્રહણ કે ત્યાગ મારા
આ સ્વદ્રવ્યપ્રવૃત્તિ તે ધર્મ છે.
જ્ઞાનને રાગથી છૂટું કરીને અંર્તસ્વભાવ તરફ વાળ.