આ મોક્ષમાર્ગની વાત છે. મોક્ષમાર્ગ કેમ થાય? કે સ્વરૂપમાં એકાગ્રતાથી; એકાગ્રતા ક્યારે થાય? કે
નિશ્ચય બને આગમવડે, આગમપ્રવર્તન મુખ્ય છે.
સ્વરૂપનો નિશ્ચય કરીને સ્વ તરફ વળવાની આગમની આજ્ઞા છે. આગમવડે ‘આ સ્વ છે ને આ પર છે’ એમ
યથાર્થ નિર્ણય કરતાં પર સાથે એકતાબુદ્ધિરૂપ મોહનો નાશ થાય છે, ને સ્વતત્ત્વમાં એકમાં જ એકતા–બુદ્ધિ થઈને
તેમાં એકાગ્રતા થાય છે. આ રીતે આગમ–વડે પદાર્થોનો નિશ્ચય કરતાં ‘એકાગ્રતા’ થાય છે.
જ સમ્યગ્દર્શનાદિનો ઉપાય છે, ને તે જ મોક્ષમાર્ગ છે. આ રીતે આગમવડે પદાર્થના સ્વરૂપનો નિશ્ચય કરવો તે જ
મુખ્ય ઉપાય છે, માર્ગની બીજી કોઈ ગતિ નથી. આગમના અભ્યાસવડે સ્વ–પરના ભેદનો જેને નિશ્ચય નથી તે
ઠરશે શેમાં? માટે આગમનો અભ્યાસ મુખ્ય કહ્યો છે.
ઉત્તર :–આગમની આજ્ઞા શું છે? આગમની આજ્ઞા તો એવી છે કે સ્વ–પરને ભિન્ન જાણીને તું સ્વ તરફ
આગમનો આવો આશય સમજીને જે જીવ સ્વાશ્રય તરફ વળે છે તેણે જ આગમનો યથાર્થ અભ્યાસ કર્યો છે,
અને તેને જ સ્વરૂપમાં એકાગ્રતારૂપ મોક્ષમાર્ગ હોય છે; બીજાને હોતો નથી.
સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર થાય નહીં.
ઉત્પાદ–વ્યય કરતો નથી; એટલે આત્મા પરનું કાંઈ કરે કે પરચીજ આત્માનું કાંઈ કરે–એમ કદી બનતું નથી. આ
રીતે આત્માને પર સાથે જરા પણ કર્તાકર્મપણું નથી; આત્મા જ્ઞાયકસ્વભાવી જ છે–આવા સ્વ–પરના યથાર્થ
જ્ઞાનથી આગમનું અંતરંગ ગંભીર છે, આગમના ઊંડા પેટમાં સમસ્ત સ્વ–પર પદાર્થોનું જ્ઞાન રહેલું છે. તેથી
ખરેખર આગમ વિના પદાર્થોનો નિશ્ચય કરી શકાતો નથી. આગમના જ્ઞાનવડે સ્વ–પરનો યથાર્થ નિશ્ચય થાય
છે. સૌથી પહેલાંં આવો નિશ્ચય કરવો તે મોક્ષમાર્ગનું મૂળ છે,