Atmadharma magazine - Ank 185
(Year 16 - Vir Nirvana Samvat 2485, A.D. 1959).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 24 of 25

background image
સમ્યગ્દ્રષ્ટિને પોતાનો
ચૈતન્યસ્વભાવ જ પ્રિય છે.
હે જીવ! તું ચૈતન્યની પ્રીતિ કર
(કોલ્હાપુર શહેરમાં પૂ. ગુરુદેવના પ્રવચનમાંથી તા. ૨૧–૨–પ૯)
દરેક આત્મામાં સર્વજ્ઞશક્તિ છે, તેનો વિશ્વાસ કરીને અંતર્મુખ થતાં આનંદનો અનુભવ
થાય છે. પણ આત્માના અનુભવની વાત યથાર્થપણે જીવે કદી સાંભળી નથી...સાંભળવા મળી
ત્યારે આત્માની દરકાર કરીને સાંભળ્‌યું નહિ, તેથી તેણે ખરેખર શ્રવણ કર્યું જ નથી. સમયસારની
ચોથી ગાથામાં આચાર્યદેવ કહે છે કે–
શ્ર
ત–પરિચિત –અનુભૂત સર્વને
કામભોગબંધનની કથા,
પરથી જુદા એકત્વની
ઉપલબ્ધિ કેવળ સુલભ ના.
અરે જીવ! ચૈતન્યને ચૂકીને, રાગની અને રાગના ફળની રુચિથી તેં તેની જ વાત
સાંભળી, તેનો જ વારંવાર પરિચય કર્યો ને તેનો જ અનુભવ કર્યો; પરંતુ રાગથી પાર
ચિદાનંદસ્વરૂપ આત્મા છે તેની પ્રીતિ કરીને કદી તેનું શ્રવણ પણ કર્યું નથી. પરિચય પણ કર્યો
નથી અને અનુભવ પણ કર્યો નથી. ચૈતન્યની પ્રીતિ અને પહચાન વગર બીજું અનંતવાર કર્યું
પણ તેનાથી કાંઈ હિત ન થયું.
मुनिव्रतधार अनंतवार ग्रीवक उपजायो,
पै निज आतमज्ञान बिन सुख लेश न पायो
હું બીજા બધાયને જાણું છું પરંતુ ‘मैं कौन हूं यह मै नहीं जानता’ એ કેવી આશ્ચર્યની
વાત છે. અરે જીવ! શુદ્ધ ચૈતન્યતત્ત્વને જાણ્યા વગર કદી ધર્મ થતો નથી. જેમ માટી વગર ઘડો
થતો નથી તેમ શુદ્ધ ચૈતન્યના શ્રદ્ધા–જ્ઞાન વગર કદી ધર્મ થતો નથી. વળી જેમ બીજમાંથી વૃક્ષ
થાય છે તેમ ધર્મરૂપી વૃક્ષનું બીજ સમ્યગ્દર્શન છે. તે સમ્યગ્દર્શન કેમ થાય? કે ચૈતન્યસ્વભાવની
પ્રીતિથી વારંવાર તેનું સ્મરણ ઘોલન કરવું તે સમ્યગ્દર્શનની રીત છે. જેને જેની પ્રીતિ હોય તે
વારંવાર તેનું ઘોલન કરે છે. જેને ચૈતન્યની પ્રીતિ છે તે પોતાના શ્રદ્ધાજ્ઞાનને અંતરમાં વાળીને
વારંવાર તેનું મનન કરે છે.
સમ્યગ્દ્રષ્ટિ ધર્માત્મા કહે છે કે આ જગતમાં અમને પ્રિયમાં પ્રિય વસ્તુ કોઈ હોય તો તે
અમારો ચૈતન્ય સ્વભાવ જ છે, તેના સિવાય જગતમાં બીજું કાંઈ અમને ખરેખર પ્રિય નથી. જેનું
ચિંતન કરતાં જ અપૂર્વ શાંતિનું વેદન થાય–અંતરમાં શાંતરસના મોજા ઉલ્લસે એવો અમારો
ચૈતન્યસ્વભાવ તે જ અમને પ્રિય છે. રાગ કરતાં કરતાં લાભ થશે એમ અજ્ઞાની જીવ માને છે,
તેથી તે અજ્ઞાનીને રાગ પ્રિય છે, પણ રાગ વગરનો ચૈતન્યસ્વભાવ તેને પ્રિય નથી. જે જેનાથી
લાભ માને તે તેનો પ્રેમ કેમ છોડે? અને રાગનો પે્રમ જે ન છોડે તે સંસારથી કેમ છૂટે? માટે હે
જીવો! તમે જો સંસારથી છૂટવા ચાહતા હો તો સંસારનો નાશ કરનારા એવા ચૈતન્યતત્ત્વનો પ્રેમ
કરીને તેનું સ્મરણ કરો ચિંતન કરો–અનુભવ કરો. આવું ચૈતન્યનું ચિંતવન તે જ સંસારસમુદ્રથી
તારનારી નૌકા છે, અને તે જ ભવતાપથી સંતપ્ત જીવોને શાંતિ આપનાર છે; માટે તે જ કર્તવ્ય છે.