ઃ ૧૬ઃ આત્મધર્મઃ ૧૯૦
એટલે તેમાં એ વાત સિદ્ધ થાય છે કે દેહ વગર પણ આત્માને સુખ થઈ શકે છે, અર્થાત્ દેહમાં કે સંયોગમાં સુખ
નથી પણ દેહથી ભિન્ન અને સંયોગથી ભિન્ન એવા આત્મસ્વરૂપમાં સુખ છે; તેનું લક્ષ કરીને તેમાં ઠરવું તે જ
સુખનો વાસ્તવિક ઉપાય છે.
આ ચિદાનંદસ્વરૂપ આત્માની સમજણ કેમ થાય તેની ધર્મકથા છે. બહારમાં લક્ષ્મી કે અધિકાર ભલે હો કે
કુટુંબ–પરિવાર ઘણો હોય,–પણ તેથી આત્માને શું લાભ થયો? શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર કહે છે કે–
લક્ષ્મી અને અધિકાર વધતાં શું વધ્યું તેતો કહો?
શું કુટુંબ કે પરિવારથી વધવાપણું એ નય ગ્રહો?
વધવાપણું સંસારનું નરદેહને હારી જવો,
–એનો વિચાર અહોહો, એક પળ તમને હવો
લક્ષ્મી–અધિકાર કે કુટુંબ–પરિવારના વધવાથી મારા આત્મામાં કાંઈ વધ્યું કે મને કાંઈ લાભ થયો–એમ
માનવું તે તો ભ્રમણા છે, તેનાથી સંસાર વધે છે, ને મનુષ્ય ભવ હારી જવાય છે. અરે જીવો! તમે એક ક્ષણ તો
આનો વિચાર કરો! કેમ આત્માનું અહિત થઈ રહ્યું છે, ને કેમ આત્માનું હિત થાય–તેનો વિચાર તો કરો. શું
વિચાર કરવો–તો કહે છે કે–
હું કોણ છું? ક્યાંથી થયો?
શું સ્વરૂપ છે મારું ખરું?
કોના સંબંધે વળગણા છે, રાખું કે પરિહરું?
એના વિચાર વિવેકપૂર્વક શાંતભાવે જો કર્યા,
તો સર્વ આત્મિકજ્ઞાનના સિદ્ધાંતતત્ત્વો અનુભવ્યા.
જેમ કાચો ચણો તુરો લાગે છે ને વાવવાથી ઊગે છે, તેમ અજ્ઞાનભાવે જીવને આકુળતાના સ્વાદનું વેદન છે
ને તે ચાર ગતિના અવતારમાં રઝળે છે; પરંતુ જેમ ચણાને સેકી નાંખતાં તેનો સ્વાદ મીઠો લાગે છે ને તે ફરીને
ઊગતો નથી, તેમ ચિદાનંદસ્વરૂપ આત્માનું ભાન કરીને તેમાં ઠરતાં આત્માને પોતાના અતીન્દ્રિય આનંદરસનો
સ્વાદ આવે છે, ને સંસારમાં તે ફરીને ભવ ધારણ કરતો નથી. માટે આ મનુષ્યજીવનમાં આત્માનું ભાન કરવાનો
સત્સમાગમે પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. અનંતકાળથી ભ્રાંતિમાં પડીને ભ્રમણ કરતો જીવ પોતે પોતાના આત્માને દુઃખી
કરી રહ્યો છે, બીજો કોઈ તેને દુઃખ આપનાર નથી. કોઈ માથું કાપનાર હોય તેનું દુઃખ ખરેખર આત્માને નથી.
અનેક સંતમુનિઓ જેઓ વનજંગલમાં વસતા ને આત્માના ધ્યાનમાં મસ્ત હતા, તેઓને મહાઉપદ્રવ આવી પડયા–
સિંહવાઘે ફાડી ખાધા કે ઘાણીમાં ઘાલીને કોઈએ પીલી નાંખ્યાં, છતાં તેઓ ચિદાનંદસ્વરૂપમાં લીન થઈને શાંતિનું
વેદન કરતાં કરતાં કેવળજ્ઞાન પામ્યા છે. માટે બહારની પ્રતિકૂળતા તે કાંઈ દુઃખ નથી. જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ આત્મા શું
ચીજ છે તેનું શ્રવણ–મનન કરીને તેની ઓળખાણનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. જીવોને બીજા કાર્ય માટે સમય મળે છે,
પણ ચિદાનંદસ્વરૂપ આત્મા શું ચીજ છે તેનું શ્રવણ–મનન કરવા માટે સમય લેતા નથી. અરે, સ્વર્ગના દેવો પણ
સ્વર્ગ છોડીને આ મનુષ્યલોકમાં ધર્મની વાત સાંભળવા તીર્થંકરભગવાનની સભામાં આવે છે. અત્યારે વિદેહક્ષેત્રે
સીમંધરાદિ તીર્થંકરભગવંતો બિરાજે છે, તેમની ધર્મસભામાં સ્વર્ગના ઈંદ્રો પણ ધર્મનું શ્રવણ કરવા માટે આવે છે,
માટે પ્રલ્હાદ લાવીને ઉત્સાહથી ચૈતન્યની વાતનુ્રં શ્રવણ કરવું જોઈએ ને તેની સમજણનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. એક
ક્ષણ પણ આત્માનું ભાન કરતાં અનંતકાળના જન્મમરણનો અંત આવી જાય છે, ને અનાદિથી કદી નહિ અનુભવેલ
એવી અપૂર્વ શાંતિનું વેદન થાય છે.
‘આત્મધર્મ’ અંક ૧૮૯નું શુદ્ધીપત્રક
પાનુંકોલમલાઈનઅશુદ્ધશુદ્ધ
૮૨૨પનિર્ભાવરૂપે ઉપલબ્ધિ થાય છે.નિર્બાધરૂપે ઉપલબ્ધિ થાય છે.
૧૨–નીચેની બીજી લાઈનઅંક ૧૮૧ માં છે.અંક ૧૮૨માં છે.
૧૬૨૧૬, ૧૭नं आत्मध्यात परो सौख्यंन आत्मध्यानात् परो सौख्यं