ः १६ः आत्मधर्मः १९२
पणे तारा कारणपरमात्मानी भावनामां तत्पर रहे. लडाईमां हजारो योद्धाने भले जीते पण जो स्वभावनी
भावनावडे विभावोने न जीत्या......ने पोते विभावोने ताबे थई गयो....तो एने पराक्रमी कहेता
नथी....स्वभावना अवलंबनमां रहीने समस्त विभावोने जे जीती ल्ये छे ते ज खरो पराक्रमी वीर छे, माटे हे
पुरुषार्थी भव्य! अंतर्मुख थईने तारा कारणपरमात्माने ज तुं भज...ते ताराथी भिन्न नथी....ते तुं ज छो...माटे
तेने ज तुं उग्रपणे भज...तेना भजनथी ज तने मोक्षना पंथनी अने मोक्षनी सिद्धि थशे. ।। १४।।
हवे गाथा पंदरमी
जिज्ञासुओ जेनी राह जोता हता ते गाथा शरू थाय छेः
णरणारयतिरियसुरा पज्जाया ते विभावमिदि भणिदा।
कम्मोपाधिविवज्जियपज्जाया ते सहावमिदि भणिदा ।।१५।।
तिर्यंच–नारक–देव–नर पर्याय वैभाविक कह्या,
पर्याय कर्मोपाधिवर्जित ते स्वभाविक भाखिया. १प
‘कारणशुद्धपर्याय’ ना वर्णन माटेनी आ मुख्य गाथा छे. आचार्यदेवे आ गाथामां जीवनी विभाव अने
स्वभाव पर्यायो वर्णवी छे, तेमांथी स्वभावपर्यायना विवेचनमां टीकाकारे ‘कारणशुद्धपर्याय’ नुं अलौकिक वर्णन
कर्युं छे.
आत्मानी पर्यायो बे प्रकारनी छेः १–स्वभावरूप, अने २–विभावरूप. नर–नारद–देव के तिर्यंचरूप
अवस्था ते तो कर्मनी उपाधिवाळी विभावपर्यायो छे; अने स्वभावपर्यायो कर्मनी उपाधिथी रहित छे.
मनुष्यादि विभावपर्यायोने तो साधारणपणे लोको ओळखे छे, परंतु स्वभावपर्यायोने ओळखता नथी.
अहीं पहेलां स्वभावपर्यायनुं वर्णन करे छे.
स्वभावपर्याय बे प्रकारे छेः
(१) कारणशुद्धपर्याय
(२) कार्यशुद्धपर्याय
जेम ‘उपयोग’ नी स्वभावपर्यायनुं वर्णन करतां ‘कारण’ अने ‘कार्य’ नुं अद्भुत वर्णन कर्युं हतुं, तेम
हवे ‘आत्मद्रव्य’ नी स्वभावपर्यायनुं वर्णन करतां ‘कारण’ अने ‘कार्य’ नुं अद्भुत वर्णन करे छे.
केवी छे कारणशुद्धपर्याय? के जे स्वाभाविक अनंतचतुष्टयनी साथे सदाय रहेली छे; अने जे पूजित छे
एवी पंचमभावपरिणति ते कारणशुद्धपर्याय छे.
(आ कारणशुद्धपर्यायनुं बाकीनुं वर्णन आवता अंके प्रसिद्ध थशे, अने आवता अंके आ लेखमाळा पूरी
थशे.)
निश्चय.....मुख्य.....उपादेय
व्यवहार...गौण.......हेय
अतीन्द्रिय आत्मिक सुख ते ज
वास्तविक–निश्चय सुख छे, ते ज मुख्य छे अने
ते ज उपादेय छे.
इन्द्रिय सुख ते खरेखर सुख नथी पण
सुखना उपचारमात्र छे–सुखनो तेमां मात्र
व्यवहार करवामां आवे छे.
ते गौण छे अने ते हेय छे.
(प्रवचनसार गा. प३)