પ્રતિભાસતો નથી પણ જ્ઞાનરૂપે જ થતો પ્રતિભાસે છે. –આ રીતે બંનેને ભિન્ન ભિન્ન જાણતો થકો તે
વખતે તે જ્ઞાનપણે જ થાય છે, ક્રોધપણે થતો નથી; ભેદજ્ઞાન એક ક્ષણ પણ ખસતું નથી, જ્ઞાન અને
ક્રોધની એકતા જરા પણ થતી નથી. એટલે, જ્ઞાનપણે પરિણમતો તે જ્ઞાની ક્રોધપણે પણ પરિણમે છે–
એમ કોઈ રીતે સિદ્ધ થતું નથી; કેમકે જ્ઞાનનું જે પરિણમન છે તેમાં ક્રોધાદિનું પરિણમન નથી, સ્વભાવ
તરફ ઢળતી પરિણતિમાં વિભાવનું કર્તૃત્વ હોતું નથી, સ્વભાવની જ્યાં રુચિ છે ત્યાં વિભાવની રુચિ
હોતી નથી, સ્વભાવ સાથે જ્યાં એકતા છે ત્યાં વિભાવ સાથે એકતા રહેતી નથી. આ રીતે સ્વભાવ
તરફ વળેલું જ્ઞાન અને વિભાવરૂપ ક્રોધાદિ, એ બંનેને અત્યંત ભિન્નતા છે. આવી ભિન્નતા હોવાથી
ભેદજ્ઞાની જીવને ક્રોધાદિ સાથેના કર્તાકર્મની પ્રવૃત્તિ હોતી નથી, એટલે તેને બંધન પણ થતું નથી.
અનુભવાશે અંતર્મુખ અનુભવમાં ‘હું જ્ઞાન છું’ એમ પ્રતિભાસે છે, પણ ‘હું ક્રોધ છું’ એમ પ્રતિભાસતું
નથી; કેમકે જ્ઞાનમાં ક્રોધ નથી.
તને ખબર પડે કે જ્ઞાની શું કરે છે! રાગ વખતે જ્ઞાની રાગ કરે છે કે જ્ઞાન કરે છે તેની ખબર અજ્ઞાનીને
નહિ પડે, કેમકે તેને પોતાને રાગ અને જ્ઞાનની ભિન્નતાનું ભાન નથી. સમકિતીને રાગ થતો હોવા છતાં
તે જ વખતે જ્ઞાનમાં એકતારૂપે પરિણમન હોવાથી, ને રાગમાં એકતારૂપે નહિ પરિણમતા હોવાથી, તે
જ્ઞાની જ છે.
૭૯. ભેદજ્ઞાનીને સતત જ્ઞાનભવન છે, અજ્ઞાનીને સદા ક્રોધાદિનું ભવન છે; ક્રોધ વખતે તેનાથી
વખતેય પોતાનો જ્ઞાન સ્વભાવી આત્મા તેનાથી જુદો પ્રતિભાસે છે, તેથી તે ક્રોધ વખતેય જ્ઞાનરૂપે જ
પરિણમતા થકા તે જ્ઞાની જ છે.