: ૧૬ : આત્મધર્મ : ૧૯૪
શુદ્ધોપયોગી જીવની પરિણતિ
જે જીવ શુદ્ધોપયોગી છે, અંતર્મુખ થઈને આત્માનું અવલોકન કરનાર છે, તેની પરિણતિનું
વર્ણન કરતાં આચાર્યદેવ કહે છે કે તે જીવ માધ્યસ્થને ભાવીને એટલે કે રાગ–દ્વેષરહિત થઈને, સમસ્ત
કર્મથી અત્યંત ભિન્ન અને નિર્મળ ગુણોના ધામ એવા આતમરામને ધ્યાવે છે. તેની આ
નિર્વિકારપરિણતિ સમસ્ત કર્મોને છેદી નાંખવા સમર્થ છે.
આવી પરિણતિવાળો શુદ્ધોપયોગી જીવ કેવો છે?–‘રાજહંસ’ છે...સમ્યગ્દર્શનાદિ અનેક ગુણરૂપી
ખીલેલાં કમળોથી શોભતું જે ચૈતન્યસરોવર તેમાં તે રાજહંસ કેલિ કરે છે...કર્મકલંકરૂપી કાદવને તે
રાજહંસ ગ્રહણ કરતો નથી.
અહા! પરિણતિ અંતરમાં મગ્ન થઈ અને શુદ્ધભાવરૂપી અમૃતનો સમુદ્ર જ્યાં ઊછળ્યો ત્યાં
પાપકલંક તેમાં કેમ રહી શકે? શુદ્ધોપયોગી રાજહંસને જે અમૃતઆનંદનો સાગર ઊછળ્યો છે તે સમસ્ત
કર્મકલંકને ધોઈ નાંખે છે; અને તેને પ્રગટેલી જ્ઞાનજ્યોતિનો પ્રકાશ સમસ્ત અંધકારને દૂર કરે છે.
જુઓ, આ શુદ્ધોપયોગી જીવની દશાનું વર્ણન! એક કોર આનંદનો સમુદ્ર ઉલ્લસ્યો છે...એક કોર
જ્ઞાન–સૂર્ય ઝળહળી રહ્યો છે...ને એકકોર ચૈતન્યસરોવરમાં સમ્યગ્દર્શન વગેરે કમળો ખીલી ઊઠયાં છે!–
આ બધું ધર્મીની પરિણતિમાં સમાય છે. તેની પરિણતિ શાંત–શાંત થઈ ગઈ છે.–આવી પરિણતિ તે
મુમુક્ષુનો માર્ગ છે...મુમુક્ષુ જીવો શુદ્ધોપયોગવડે આવી પરિણતિ કરી કરીને જ મોક્ષમાં ગયા
છે...ને...મુનિરાજ કહે છે કે હું પણ એ જ મુમુક્ષુમાર્ગે જાઉં છું. ખરેખર મુનિના અંતરમાં આવી પરિણતિ
વર્તી જ રહી છે...આવી પરિણતિવડે તેઓ મોક્ષના માર્ગે ચાલ્યા જાય છે.
અરે, આ શરીર તો ભવની મૂર્તિ છે, અસ્થિર છે. આ પુદ્ગલમય શરીર મારું નથી, હું તો
જ્ઞાનશરીરી છું, જ્ઞાન જ મારું શરીર છે, તે સ્થિર છે. તેથી હું પુદ્ગલમય દેહનો આશ્રય છોડીને, મોક્ષને
સાધવા માટે મારા જ્ઞાનશરીરનો આશ્રય કરું છું.–આમ ધર્મી જીવ પોતાની પરિણતિને જ્ઞાનસ્વભાવમાં
એકાગ્ર કરીને આતમરામને ધ્યાવે છે...ને પરમ આનંદનો અનુભવ કરતા કરતા મોક્ષને સાધીને
અશરીરી થાય છે.
–આ રીતે અંતર્મુખ થઈને, શુભ–અશુભથી રહિત એવા શુદ્ધ ચૈતન્યની ભાવના તે
અનાદિના ભવરોગને મટાડવાનું ઉત્તમ ઔષધ છે. “ઔષધ વિચાર...ધ્યાન”–શુદ્ધચૈતન્યસ્વરૂપને
વિચાર–મનનવડે જાણીને, તેનાં ધ્યાનમાં એકાગ્ર થતાં અનાદિનો ભવરોગ ક્ષણમાત્રમાં દૂર થઈ
જાય છે. ચૈતન્યના ધ્યાનરૂપી આ અમોઘ ઔષધ કદી નિષ્ફળ જતું નથી. માટે, શ્રી ગુરુનાં વચન
પામીને હે જીવ! તું આવી શુદ્ધપરિણતિવાળો થા...શુદ્ધ પરિણતિવાળો થઈને ચૈતન્યના ધ્યાનવડે
શુદ્ધોપયોગી થા. તારા શુદ્ધોપયોગમાં પરમ ચૈતન્યતત્ત્વ આનંદસહિત સ્ફૂરાયમાન થશે...ને તે તને
મુક્તિ આપશે. મુનિઓના મનમાં પણ આ શુદ્ધતત્ત્વ વસેલું છે...વિષયસુખમાં રત જીવો ભલે આ
સુખસમુદ્રને ન દેખે...પણ ધર્માત્મા તો વિષયોથી વિમુખ થઈને, અંતર પરિણતિવડે પરમ
સુખસમુદ્રમાં મગ્ન થાય છે. જગતના કોઈ પણ વિષયમાં જે સુખનો અંશ પણ નથી એવું પરમસુખ
શુદ્ધોપયોગી જીવો ચૈતન્યના ધ્યાનમાં અનુભવે છે...પરમસુખના સાક્ષાત્ સમુદ્રમાં તેમની પરિણતિ
લીન થાય છે.
અહા, જુઓ તો ખરા...આ ધર્માત્માની પરિણતિ! આને ઓળખે તોય અંતરમાં ભેદજ્ઞાન થઈ
જાય છે તેવું છે. આવી શુદ્ધપરિણતિવાળો આત્મા જયવંત વર્તે છે...તેને હું પ્રતિદિન ભાવું છું.
(–નિયમસાર ગા. ૧૧૧ તથા તેની ઉપરના ૯ શ્લોકના પ્રવચનમાંથી.)