: ૧૬ : આત્મધર્મ: ૧૯પ
સદ્ભાવમાં પ્રથમ તો મમત્વપરિણામરૂપ મૂર્છા હોય છે, બીજું તે વસ્ત્રાદિને ધોવા–સાચવવા વગેરે પ્રકારે
તે પરિગ્રહની વ્યવસ્થાના પરિણામરૂપ આરંભ પણ હોય છે;–આ રીતે મૂર્છા અને આરંભના સદ્ભાવમાં
મુનિપણું ક્્યાંથી હોય? અથવા તે પરિગ્રહવાળા જીવને પરદ્રવ્યમાં પ્રવૃત્તિરૂપ અશુદ્ધતા છે અને તે
અશુદ્ધતાવડે શુદ્ધાત્મસ્વરૂપની હિંસા થાય છે, તેથી તેને શુદ્ધાત્મસ્વરૂપની હિંસારૂપ અસંયમ જરૂર હોય
છે; તે અસંયમીને મુનિપણું ક્્યાંથી હોય? –ન જ હોય.
પ્રશ્ન:– વસ્ત્રાદિ પરિગ્રહ કેવો છે?
ઉત્તર:– વસ્ત્રાદિ પરિગ્રહ આત્માને પરદ્રવ્ય છે.
પ્રશ્ન:– જેણે વસ્ત્રાદિ પરિગ્રહ ગ્રહણ કર્યો હોય તે જીવ કેવો છે?
ઉત્તર:– જેણે વસ્ત્રાદિ પરિગ્રહનું ગ્રહણ કર્યું છે તે જીવ પરદ્રવ્યમાં રત છે.
પ્રશ્ન:– પરદ્રવ્યમાં રત જીવને સાધુંપણું કેમ ન હોય?
ઉત્તર:– જે જીવ પરદ્રવ્યમાં રત હોય તે સ્વદ્રવ્યરૂપ શુદ્ધાત્માને કઈ રીતે સાધે? પરદ્રવ્યમાં
રતપણાને લીધે તેને શુદ્ધાત્મદ્રવ્યના સાધકપણાનો અભાવ હોય છે, તેથી તેને સાધુપણું હોતું નથી.
પ્રશ્ન:– મુનિપણામાં પરિણમનાર જીવ કેવો હોય છે?
ઉત્તર:– પ્રથમ તો, મારો શુદ્ધ આત્મા જ મને ધુ્રવ છે, એ સિવાય બધાય પરદ્રવ્યોનો સંયોગ મને
અધુ્રવ છે, તેથી શુદ્ધાત્મા જ મારે ઉપલબ્ધ કરવા જેવો છે–એમ નિર્ણય કરીને શુદ્ધાત્મામાં પ્રવૃત્તિ દ્વારા જેણે
મિથ્યાત્વનો નાશ કર્યો છે, અને પછી તે શુદ્ધાત્મામાં જ પ્રવૃત્તિદ્વારા રાગદ્વેષનો પણ નાશ કરીને જે જીવ
સુખદુઃખમાં સમભાવી થયો છે તે જીવ શ્રામણ્યમાં પરિણમે છે, એટલે કે તે મોક્ષમાર્ગી મુનિરાજ છે.
પ્રશ્ન:– મોક્ષમાર્ગી મુનિવરોને શું ઉપલબ્ધ કરવા જેવું છે?
ઉત્તર:– મોક્ષમાર્ગી મુનિવરોને પોતાનો શુદ્ધ આત્મા જ ઉપલબ્ધ કરવા જેવો છે. શુદ્ધાત્માની
ઉપલબ્ધિથી જ મોક્ષમાર્ગ હોય છે.
પ્રશ્ન:– શુદ્ધાત્માની ઉપલબ્ધિ કઈ રીતે થાય છે?
ઉત્તર:– હું પરનો નથી, પર મારાં નથી, હું એક જ્ઞાન છું, શુદ્ધજ્ઞાન જ મારું સ્વ છે–આમ
સ્વપરને અત્યંત ભિન્ન જાણીને જે જીવ પરદ્રવ્યથી ભિન્ન પોતાના શુદ્ધાત્માને ધ્યાનમાં ધ્યાવે છે તેને
શુદ્ધાત્માની ઉપલબ્ધિ થાય છે. આ શુદ્ધાત્માની ઉપલબ્ધિની રીત છે. મોક્ષાર્થી જીવ આ રીતે પોતાના
શુદ્ધાત્માને જ ઉપલબ્ધ કરે છે.
પ્રશ્ન:– શુદ્ધાત્માની ઉપલબ્ધિથી શું થાય છે?
ઉત્તર:– શુદ્ધાત્માની ઉપલબ્ધિથી મોહનો ક્ષય થઈને મોક્ષના અક્ષયસુખની પ્રાપ્તિ થાય છે.
આ રીતે શુદ્ધાત્માની ઉપલબ્ધિવડે મોક્ષમાર્ગી મુનિવરો મોહનો ક્ષય
કરીને મુક્તિ પામે છે. એવા મુનિવરોને અમારા નમસ્કાર હો.
સ મ કિ તી–હં સ
આત્માના ચૈતન્ય સરોવરના શાંતજળમાં કેલિ કરનાર સમકિતી હંસને ચૈતન્યના શાંતરસ
સિવાય બહારમાં પુણ્ય પાપની વૃત્તિની કે ઈંદ્રિયવિષયોની રુચિ ઊડી ગઈ છે; ચૈતન્યના શાંત–
આનંદરસનો એવો નિર્ણય (વેદન સહિત) થઈ ગયો છે કે બીજા કોઈ રસના વેદનમાં તેને સ્વપ્નેય
સુખ લાગતું નથી. આવો સમકિતી–હંસ નિરંતર શાંતરસના સરોવરમાં કેલી કરે છે.