કદી બંધન થતું નથી
પુણ્ય–પાપ અધિકારમાં આચાર્યદેવ કહે છે કે : અશુભકર્મ કે શુભકર્મ એ બંને કર્મો જીવને
જીવમય એવો જે મોક્ષમાર્ગ, તેના આશ્રયે કોઈ પણ કર્મ બંધાતું નથી. જે સંસારમાં પ્રવેશ
કરાવનારું છે એવું કર્મ મોક્ષમાર્ગના આશ્રયે કેમ ઉત્પન્ન થાય? ન જ થાય. તે કર્મ તો બંધમાર્ગના
આશ્રયે જ છે. મોક્ષમાર્ગ અને બંધમાર્ગ જુદા છે–એ વાત ખરી, પણ તેથી કાંઈ શુભ ને
અશુભકર્મનો આશ્રય જુદો જુદો હોવાનું સિદ્ધ થતું નથી. શુભ કર્મ મોક્ષમાર્ગના આશ્રયે ને
અશુભકર્મ બંધમાર્ગના આશ્રયે–એમ શુભ–અશુભના આશ્રયની ભિન્નતા નથી, બંને એકલા
બંધમાર્ગને જ આશ્રયે છે તેથી બંને એક જ છે. મોક્ષમાર્ગમાં વર્તતા જીવને શુભકર્મ દેખીને, જે
મોક્ષમાર્ગના આશ્રયે બંધાયું.–પરંતુ ખરેખર એમ નથી, તે શુભકર્મ પણ બંધમાર્ગને જ આશ્રિત છે.
જો મોક્ષમાર્ગને આશ્રિત પણ કર્મ બંધાતું હોય તો તો કર્મથી છૂટકારાનો કોઈ ઉપાય જ ન રહ્યો!–
પરંતુ જેમ બંધમાર્ગના આશ્રયે કદી મુક્તિ નથી થતી, તેમ મોક્ષમાર્ગના આશ્રયે કદી બંધન થતું
નથી. માટે,–બંધમાર્ગને આશ્રયે વર્તતું એવું અશુભ કે શુભ બંને કર્મ મોક્ષાર્થીએ નિષેધવા યોગ્ય
છે; અને જીવના આશ્રયે વર્તતો એવો મોક્ષમાર્ગ,–કે જે કર્મના બંધનું કારણ નથી પણ મોક્ષનું જ
કારણ છે તે જ આદરપૂર્વક સેવવા યોગ્ય છે. –સમયસાર ગા. ૧૪પ ના પ્રવચનમાંથી.