લવ અને કુશ કુમારો–આવા રત્નત્રયતીર્થને આરાધીને આ પાવાગઢસિદ્ધક્ષેત્રથી મુક્તિ પામ્યા છે.
આવ્યા....ને લક્ષ્મણના મહેલની આસપાસ રામચંદ્રના મરણનું કૃત્રિમ વાતાવરણ ઊભું કરીને લક્ષ્મણને
કહ્યું કે “શ્રી રામ સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે.” એ શબ્દો કાને પડતાં જ “હા! રા....મ” કહેતાંક લક્ષ્મણજી ત્યાં
ને ત્યાં સિંહાસન ઉપર ઢળી પડ્યા ને મૃત્યુ પામ્યા. –જુઓ, આ સંસારની સ્થિતિ! હજી રામચંદ્રજી તો
જીવતા હતા પરંતુ તેના મરણની વાત સાંભળતાં તીવ્ર સ્નેહને લીધે લક્ષ્મણજી મૃત્યુ પામ્યા. આચાર્યદેવ
કહે છે કે અહા, આવા આ ક્ષણભંગુર અશરણ સંસારમાં જેનું ધ્યાન એક જ શરણ અને શાંતિદાતાર છે
એવા પરમ ચૈતન્યતત્ત્વને હું પ્રણમું છું....ચૈતન્યમાં વળીને તેના ધ્યાનવડે સર્વ કર્મોને શાંત કરી નાંખું
છું.
સ્નેહીજનો ઘણા ઘણા પ્રકારે લક્ષ્મણના દેહનો અગ્નિસંસ્કાર કરવા માટે સમજાવે છે, પણ રામચંદ્રજી
કોઈની વાત સાંભળતા નથી, ને લક્ષ્મણના મૃતક શરીરને ખભે ઉપાડીને સાથે ને સાથે ફેરવે છે....તેને
ખવરાવવાની–નવરાવવાની–સુવડાવવાની ને બોલાવવાની અનેક ચેષ્ટાઓ કરે છે, –જો કે રામચંદ્રજીને
આત્માનું્ર ભાન છે પરંતુ અસ્થિરતાના મોહને લીધે આ બધી ચેષ્ટાઓ થાય છે.....એ રીતે ચેષ્ટા કરતાં
કરતાં દિવસોના દિવસો વીતી રહ્યા છે.
મહાવૈરાગ્યવંત છે. અરે, સંસારની આ સ્થિતિ! ત્રણ ખંડના ધણીની આ દશા!! એમ વિચારી વૈરાગ્ય
પૂર્વક બંને કુમારો દીક્ષા લેવા તૈયાર થાય છે....સોનાની પૂતળી જેવા બંને કુમારો પિતાજી પાસે રજા
માંગવા આવે છે. રામચંદ્રના ખભે તો લક્ષ્મણનો દેહ પડ્યો છે ને બંને કુમારો આવીને અતિ
વિનયપૂર્વક હાથ જોડીને વૈરાગ્ય ભરેલી વાણીથી રજા માંગે છે: હે પિતાજી! આ ક્ષણભંગુર અસાર
સંસારને છોડીને હવે અમે દીક્ષા લેવા માંગીએ છીએ...અમે દીક્ષા લઈને ધુ્રવ ચૈતન્યતત્ત્વને ધ્યાવશું ને
તેના આનંદમાં લીન થઈને આ જ ભવે સિદ્ધપદને સાધશું. માટે અમને દીક્ષા લેવાની રજા