અષાડ: ૨૪૮૬ : ૧૧ :
જ્ઞાનસ્વભાવ તરફ જાય
ત્યારે સર્વજ્ઞની સ્તુતિ થાય
* આત્માનો સ્વભાવ ‘જ્ઞાન’ છે.
* તે જ્ઞાનસ્વભાવ પૂર્ણ સ્વાનુભવપ્રત્યક્ષ થઈ શકે છે. નીચે સાધકદશામાં પણ મતિ–શ્રુતજ્ઞાનવડે
તેનો સ્વાનુભવ થઈ શકે છે.
* પૂર્ણ વિકાસને પામેલું જ્ઞાન સમસ્ત જ્ઞેયોના પારને પામી ગયું છે. સર્વજ્ઞતાને પામેલું જ્ઞાન
પોતાની અચિંત્ય શક્તિવડે અનંત પદાર્થોના અંતને પામી જાય છે. પદાર્થોનો અંત ન હોવા છતાં
પોતાના બેહદ સામર્થ્યવડે જ્ઞાન તેને પણ પોતાનું જ્ઞેય બનાવે છે. જો તેને પણ જ્ઞેય ન બનાવે તો
જ્ઞાનનું સામર્થ્ય અધૂરું રહી જાય છે એટલે તેની સર્વજ્ઞતા સિદ્ધ થતી નથી.
* જ્ઞાનના આવા મહાન સામર્થ્યને જાણે તે જીવનું જ્ઞાન રાગાદિ તુચ્છ વિભાવોમાં ન અટકતાં,
જ્ઞાન સ્વભાવ તરફ જ વળે છે.
સર્વજ્ઞભગવાનની નિશ્ચયસ્તુતિ કોને કહેવી?–તો આચાર્યદેવ કહે છે કે ઈંદ્રિયોથી ને રાગથી પાર
થઈને અંતરમાં પોતાના સર્વજ્ઞસ્વભાવની સન્મુખ થઈને તેનું સ્વસંવેદન કરવું તે સર્વજ્ઞભગવાનની
ખરી સ્તુતિ છે. જેણે સર્વજ્ઞસ્વભાવની શ્રદ્ધા કરી, સ્વીકાર કર્યો, અનુભવ કર્યો તેણે સર્વજ્ઞની ભક્તિ
કરી, તે સર્વજ્ઞનો દાસ થયો, તે સર્વજ્ઞનો સેવક–આરાધક થયો. તે સર્વજ્ઞના માર્ગમાં આવ્યો. જેણે
જ્ઞાનસ્વભાવની સન્મુખતા કરી નથી, તેની શ્રદ્ધા કરી નથી તેણે સર્વજ્ઞ અરિહંતદેવને ખરેખર ઓળખ્યા
નથી, અને ઓળખાણ વગર ખરી સ્તુતિ ક્્યાંથી હોય? માટે પોતાના સ્વભાવ તરફ જાય ત્યારે
સર્વજ્ઞની સ્તુતિ થાય.
વૈશાખ વદ ૮: પ્રવચનસાર ગા. ૪૮ ઉપરનાં પ્રવચનમાંથી
_________________________________________________________________
હેય જ્ઞેય ઉપાદેય
હેય–ત્યાગરૂપ તો પોતાના દ્રવ્યની અશુદ્ધતા,
જ્ઞેય–વિચારરૂપ અન્ય ષટ્ દ્રવ્યનું સ્વરૂપ,
ઉપાદેય–આચરણરૂપ દ્રવ્યની શુદ્ધતા.
–પં. બનારસીદાસજી
_________________________________________________________________