કારતક : ૨૪૮૭ : ૯ :
મોક્ષાર્થી જીવને
છૂટકારાનો ઉપાય દર્શાવે છે.
જે જીવ મોક્ષાર્થી છે, જે બંધનથી છૂટવા માંગે છે તેને આચાર્યદેવ
બંધ અને મોક્ષનાં કારણ સમજાવીને કહે છે કે હે જીવ! સ્વદ્રવ્યના આશ્રયે
મુક્તિ છે ને પરદ્રવ્યના આશ્રયે બંધન છે–એમ જાણીને તું પરદ્રવ્યનો
આશ્રય છોડ, ને સ્વદ્રવ્યનો આશ્રય કર. તે માટે સ્વ–પરનું ભેદજ્ઞાન
કર...ઉપયોગનું અને રાગનું પણ ભેદજ્ઞાન કર. ઉપયોગસ્વરૂપ તારો
આત્મા રાગથી ને પરદ્રવ્યોથી ભિન્ન છે–એમ બરાબર જાણીને, ઉપયોગ
સાથે એકતા કર. એમ કરવાથી તારા બંધન છૂટી જશે ને તારો મોક્ષ થશે.
(બંધ અધિકાર ઉપર ગુરુદેવના પ્રવચનોમાંથી દોહન.
સંવત ૨૦૧૬ આસો વદ ૩–૪)
*
* સમયસારમાં શુદ્ધાત્મા દેખાડવાની પ્રધાનતા છે; બંધનની પ્રધાનતા નથી *
ખરેખર આત્માનો જ્ઞાયકસ્વભાવ છે, તે જ્ઞાયકસ્વભાવ પોતે બંધરૂપ નથી, તે અબંધસ્વભાવી છે.
શરૂઆતમાં આવા અબંધસ્વભાવી–ચિત્સ્વભાવી શુદ્ધઆત્માને ‘नमः समयसाराय’ કહીને નમસ્કાર કર્યા. તે
શુદ્ધઆત્મા સ્વાનુભૂતિથી પ્રકાશમાન છે;–કોઈ રાગથી–વિકલ્પથી તે પ્રકાશમાન થતો નથી. આવો શુદ્ધઆત્મા
એકત્વ–વિભક્ત છે તેનું આ સમયસારમાં કથન છે. એટલે આ બંધ અધિકારમાં પણ બંધનની પ્રધાનતા નથી
પણ બંધનરહિત અબંધસ્વરૂપી શુદ્ધઆત્મા બતાવવાની જ પ્રધાનતા છે.
* બંધનનો સ્વામી મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે...સમ્યગ્દ્રષ્ટિ શુદ્ધાત્માનો જ સ્વામી છે. *
બંધનો અધિકાર કોને છે? બંધનની પ્રધાનતા કોને છે? ને બંધનનો સ્વામી કોણ છે?–કે મિથ્યાદ્રષ્ટિ
જ બંધનનો સ્વામી છે એટલે કે મિથ્યાદ્રષ્ટિને જ બંધન થાય છે. સમ્યગ્દ્રષ્ટિ તો શુદ્ધઆત્માનો જ સ્વામી છે,
શુદ્ધઆત્માના સ્વામીત્વમાં તેને બંધ સાથે એકતા થતી નથી એટલે તેને ખરેખર બંધન થતું નથી.