કરી શકાય છે અને કરવામાં આવે છે. તેનાથી સ્પષ્ટ વિદિત થાય છે કે (જાણવામાં આવે છે કે) જે દ્રવ્યનું
પરિણમન જે રૂપે જે હેતુઓથી (કારણોથી) જ્યારે થવું નિશ્ચિત છે તે એ જ ક્રમથી થાય છે, તેમાં અન્ય કોઈ
પરિવર્તન કરી શકતું નથી.
સ્વકાળને પ્રાપ્ત થવાથી જ થાય છે:–
પણ સંયુક્ત (–અશુદ્ધ) દ્રવ્યોની સર્વ અથવા કેટલીક પર્યાયો બાહ્ય નિમિત્તો ઉપર અવલંબિત છે (–આધાર
રાખે છે), માટે તેઓ સર્વ પોત પોતાના ઉપાદાનને અનુસાર એક નિયતક્રમના કારણે જ થાય છે એવો કોઈ
નિયમ નથી, કારણ કે તેઓ બાહ્ય નિમિત્તો વિના થઈ શકતી નથી અને નિમિત્ત પર છે, એટલા માટે જ્યારે
જેવી સાધન સામગ્રીનો યોગ મળે છે તેના અનુસાર તેઓ થાય છે અને તેનો કોઈ નિયમ નથી કે ક્્યારે કેવી
બાહ્ય સામગ્રી મળશે; એટલા માટે સંયુક્તદ્રવ્યની પર્યાયો સુનિશ્ચિત ક્રમથી જ થાય છે એવું કહી શકાતું નથી.
આવું માનવાવાળાઓનો કહેવાનો અભિપ્રાય એમ છે કે સંયુક્ત દ્રવ્યોની બધી પર્યાયો બાહ્ય સાધનો પર
અવલંબિત હોવાથી તેમાંથી કેટલીક પર્યાયોનો જે ક્રમ નિયત છે તેના અનુસારે તેઓ થાય છે અને વચ્ચે
વચ્ચે કેટલીક પર્યાયો અનિયત ક્રમથી પણ થાય છે.
સમય પણ નિશ્ચિત છે. તેમજ પ્રતિવર્ષ–(હરસાલ) ની ઘણીખરી ઋતુઓ વખતસર પણ થાય છે. પરંતુ કોઈ
કોઈ વાર બાહ્ય પ્રકૃતિનો એવો વિલક્ષણ પ્રકોપ થાય છે કે જેથી એનો ક્રમ ઉલટ–સુલટ થઈ જાય છે.
રહ્યો છે તે એક ક્ષણમાં બદલીને મહાન ભારે વ્યતિક્રમ (–ક્રમનું બદલવું) ઉપસ્થિત કરી દે છે.
હવા, પાણી, અન્તરીક્ષ અને નક્ષત્ર લોક–એ બધા ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કરતો ધપી રહ્યો છે.
પ્રમાણ પણ રજુ કરે છે. તેઓ કહે છે કે જો બધાં દ્રવ્યોની પર્યાયો ક્રમનિયત જ છે તો માત્ર દેવ, નારકી,
ભોગભૂમિ જ મનુષ્ય–તિર્યંચ તથા ચરમ શરીરી (તે જ ભવે મોક્ષ જનાર) મનુષ્યોના આયુને ‘અનપવર્ત્ય’
(ન તૂટે તેવું) કહેવાનો કોઈ હેતુ નથી.
આદિ કારણો હોતાં કર્મભૂમિમાં જન્મેલા મનુષ્ય અને