કરે તે જ કર્ત્તા’ ભગવાન આત્મા (દરેક આત્મા) ત્રણેકાળે જાણનાર સ્વરૂપ છે. પરંતુ કરનારરૂપે નથી. હું
સ્વયં ટકીને બદલનારો છું. સામે જ્ઞેય પુદ્ગલાત્મક પરમાણુ અનંત છે, તે સ્વયં તેનાથી ટકીને બદલવાની
શક્તિવાળાં છે. તેનો કર્ત્તા કોઈ ઈશ્વર નથી તેમજ કોઈ આત્મા પણ તેની અવસ્થાનો કર્ત્તા નથી અને કારણ કે
કર્ત્તા વિના પર્યાય થતી નથી માટે તે પદાર્થ જ તેની પર્યાયનો કર્ત્તા છે કેમકે જે કરે તે તે રૂપે થાય, પરિણમે તે
કર્ત્તા છે. પર્યાય પર્યાયવાનથી એકમેક હોય છે. અંશ અંશથી જુદો ન હોય; આમ ખરેખર કર્તૃત્વ પુદ્ગળનું
પુદ્ગળમાં હોવાથી, હું તેમના કર્ત્તાપણાનો પક્ષપાત છોડી, (હું) આ અત્યંત મધ્યસ્થ છું.
કર્તૃત્વનો કરાવનાર હોયા વિના તેઓ ખરેખર કરાય છે. અને એવું જ પદાર્થનું સ્વરૂપ છે. સ્વથી સત્પણે છે
પરથી નથી એવું જ્ઞાનમાં, વાણીમાં અને પદાર્થમાં આવે છે, સર્વત્ર સ્વતંત્ર પદાર્થની પ્રસિદ્ધિ થઈ રહી છે.
એકને લીધે બીજાનું કાર્ય માનનારે પદાર્થનું સ્વરૂપ માન્યું નથી.
યોજનાનો હું કર્ત્તા નથી.
નિરોગ રહ્યું તે ઠીક થયું એવી અનુમોદનાપણે હું નથી; આ વાણી આમ નીકળે તો ઠીક એમ હું વાણીનો
અનુમોદક થતો નથી. અર્થાત્ તેમાં મારી સંમતિ નથી, તેથી કર્ત્તા, કારણ, આધાર, પ્રેરક, અનુમોદકપણાનો
પક્ષપાત હું છોડું છું. હું અત્યંત મધ્યસ્થ જ્ઞાતા છું. નિશ્ચયથી પુદ્ગળે તેની અવસ્થા કરી છે દરેક વસ્તુ
પોતેપોતાની અવસ્થા કરે છે પણ પરવડે થઈ નથી એમ અસ્તિ નાસ્તિથી દરેકે દરેક વસ્તુનું પરથી જુદાપણું
સાબીત થવું તે અનેકાન્ત છે.
કદી થાય નહીં. અને જેને આવું ભેદજ્ઞાન ન થાય તે જીવના ત્રિકાળી સ્વરૂપ અને આસ્રવનું ભેદજ્ઞાન કદી કરી
શકે નહીં એમ સમજવું.