: 12 : ātmadharma : 209
pa. darshanashāstramān svasamayanun nirūpaṇ karatī vakhate evā ja gnānane ‘pramāṇagnān’ sañgnā āpavāmān
āvī chhe. prakr̥utamān (–yathārthamān) samyaggnān darpaṇanā sthāne chhe. svachchha darpaṇamān je padārtha je rupamān
avasthit hoy chhe te, te ja rupamān pratibimbit thāy chhe e ja samyaggnānanī sthiti chhe. jem darpaṇamān
samasta vastu akhaṇḍabhāve pratibimbit thāy chhe tem pramāṇ gnānamān paṇ samagravastu guṇ–paryāyanā bhed karyā
vinā akhaṇḍabhāve viṣhayabhāvane pāme chhe. paṇ teno abhiprāy em nathī ke pramāṇagnān guṇone ane
paryāyone nathī jāṇatun. jāṇe chhe avasya, parantu te tenā sahit samagra (–samasta) vastune gauṇ–mukhyano bhed
karyā vinā yugapat (ekīsāthe) jāṇe chhe. ānā āshraye jyāre koī ek vastune koī ek dharmanī
mukhyatāthī pratipādan paṇ karavāmān āve chhe tyāran temān bījā sampūrṇa vastunun kathan karavāvāḷo mānavāmān
āvyo chhe. ā to pramāṇagnān ane tenā āshraye thavāvāḷā vachan vyavahāranī sthiti chhe.
6. have thoḍo nayadraṣhṭithī teno vichār karīe, emato samyagdraṣhṭinān kṣhāyopashayik ane kṣhāyik rūpe
jeṭalān jeṭalān koī paṇ gnān chhe te badhān pramāṇ gnān ja chhe, parantu pramāṇagnānano shrutagnān ek evo bhed
chhe ke je pramāṇagnān ane nayagnān em ubhayarūp hoy chhe.
“
तत्र प्रमाणं द्विविधम्–स्वार्थं परार्थं च। तत्र स्वार्थं प्रमाणं श्रुतवर्ज्जम्। श्रुतं पुनः स्वार्थं भवति
परार्थं च। ज्ञानात्मकं स्वाथं वचनात्मकं परार्थम्। तद्विविकल्पा नयाः।”
pramāṇanā be bhed chhe svārtha ane parārtha temānthī shrut sivāyanān bākīnā badhān gnān svārthapramāṇ chhe,
parantu shrutagnān svārtha ane parārtha banne prakāranun chhe. gnānātmak svārtha pramāṇ chhe ane vachanātmak parāth
pramāṇ chhe. teno bhed nay chhe.
8. tātparya e chhe ke avadhignān, manaḥparyayagnān ane kevaḷagnān īndriy ādine nimitta karyā vinā
ja viṣhayane grahaṇ karavā māṭe pravr̥utta thāy chhe, tethī e to potapotānī yogyatāanusār samagra vastune
asheṣh (sampūṇ) bhāvathī grahaṇ kare chhe temān sandeh nathī. paṇ je gnān pāñch īndriyo, man ane prakāsh ādine
nimitta karīne pravr̥utta thāy chhe te paṇ samagra vastune asheṣhabhāvathī grahaṇ kare chhe, kemake te jyānthī manane
nimitta karī chintanadhārāno prārambh thāy chhe tenāthī pūrvavartī gnān chhe.
9. have rahyun shrutagnān te ā chintanadhārānā beurūpe hovāthī bannerūp mānavāmān āvyun chhe [be prakār
eṭale pramāṇarūp ane nayarūp] shrutagnānamān manano je vikalpa akhaṇḍabhāve vastuno svīkār kare chhe te
pramāṇagnān chhe ane je vikalpa1 koī ek anshane mukhya karī ane bījā anshane gauṇ karī vastuno svīkār
kare chhe te nayagnān chhe.
10. samyakshrutano bhed hovāthī nayagnān paṇ teṭalun ja pramāṇ chhe ke jeṭalun pramāṇagnān chhe, to paṇ
shāstrakāroe tene je alagarūpe gaṇatarīmān līdhun chhe tenun kāraṇ vivakṣhā visheṣh (khās prakāranun kathan) ne
dekhāḍavā mātra chhe.
je gnān samagra vastune akhaṇḍabhāve svīkār kare chhe tenī teoe pramāṇ sañgnā rākhī chhe ane je gnān
samagra vastunā koī ek anshane mukhya karī ane bījā anshane gauṇ karī svīkār kare chhe tenī teoe nay
sañgnā rākhī chhe.
11. samyaggnānanā pramāṇ ane nay be bhed karavānun e ja kāraṇ chhe, paṇ e bhedone joīne jo
1. vikalpa–bhed; vyāpār.