ચૈત્ર : ર૪૮૭ : ૧પ :
સમયસાર : કર્તાકર્મ અધિકાર
જામનગરમાં પૂજ્ય સદ્ગુરુદેવનાં પ્રવચનો
તા. ૧૯–૧–૬૧
આ સમયસારજી શાસ્ત્ર છે. તેમાં કહેલું કર્તા–કર્મનું સ્વરૂપ ખાસ સમજવા જેવું છે. જેમાં પોતાનો
અધિકાર જીવ માને છે તેમાં તેનું સ્વામિત્વ (કર્તૃત્વ) જીવ કર્યા કરે છે.
૨. આત્મા અને મિથ્યાત્વાદિ આસ્રવોનું ભેદજ્ઞાન થતાં જ અંતરમાં જ્ઞાયકમાત્ર હું છું એમ સમજી
સ્વસન્મુખ થાય છે તે સમ્યગ્દર્શન છે. ત્યાંથી ધર્મની શરૂઆત થાય છે.
૩. હું પરથી નિરાળો છું, દરેક પદાર્થ સ્વતંત્ર છે, કોઈને લીધે કોઈનું ટકવું–બદલવું નથી, દેહની ક્રિયા
મારી નથી, મારા આધારે નથી. પુણ્યપાપના શુભાશુભ ભાવ વર્તમાન દશામાં થાય છે પણ તે મારું સ્વરૂપ
નથી, એમાં મારું કર્તા–કર્મપણું નથી. એમ પરથી ભિન્ન અને પોતાના અનંતગુણોથી એકમેક ચિદાનંદ છું એમ
પ્રથમ નક્કી કરવું જોઈએ. પછી પોતાના નિર્મળ ત્રિકાળી સ્વભાવને ઉપાદેય માની, તે જ હું છું એમ જ્યારે
એકાગ્રતાથી અનુભવ કરે ત્યારે સત્ય, હિતકારી ધર્મની શરૂઆત થાય છે.
૪. જીવ અનાદિથી પોતાના અજ્ઞાનવડે પુણ્યાદિની ધૂળમાં અનુકૂળતા પ્રતિકૂળતા માની, સંયોગ અને
વિકારનીરુચિ કરતો આવે છે; તેથી દેહની ક્રિયા અને આકૃતિ જોઈને બહારથી ભલું–ભૂંડું નક્કી કરે છે, બહુ
તો દયા, દાન, પૂજા, ભક્તિના સ્થૂળ વ્યવહાર સુધી આવી તેમાં ધર્મ માની લે છે, અનંતવાર ક્રોડપતિ શેઠિયો
થયો, રંક, રાજા, અને હજારો શાસ્ત્ર જાણનારો પંડિત થયો, ત્યાગી નામ ધરાવી એના માનેલા બધા સાધન
કર્યાં પણ આત્મજ્ઞાન એનાથી થતું નથી. એ વાત શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી પણ કહી ગયા છે. તેઓ કહે છે કે:–
યમ નિયમ સંયમ આપ કિયો,
પુનિ ત્યાગ વૈરાગ્ય અથાગ લીયો.
વનવાસ લહ્યો મુખ મૌન રહ્યો
દ્રઢ આસન પદ્મ લગાય દીયો.
મન પૌન–નિરોધ સ્વબોધ કીયો.
હઠ જોગ પ્રયોગ સુ તાર ભયો.
જપ ભેદ જપે તપ ત્યોં હી તપે,
ઉર સેં હી ઉદાસી લહી સબપૈ.
સબ શાસ્ત્રન કે નય ધારિ હિયે,
મત મંડન ખંડન ભેદ લિયે,
વહ સાધન વાર અનંત કિયો,
તદપિ કછુ હાથ હજુ ન પર્યો.
અબ કયોં ન વિચારત હૈ મનસે,
કછુ ઔર રહા ઉન સાધન સે.
બિન સદ્ગુરુ કોઈ ન ભેદ લહે,
મુખ આગલ હૈ વહ બાત કહે.