આપે જેવું અનુભવ્યું છે તે અનુપમ છે પણ બહારમાં શરીરનું રૂપ પણ ઉત્કૃષ્ટ સુંદર છે. હજાર નેત્રથી પણ
તૃપ્તિ થતી નથી એમ ભક્તિભાવ વડે અશુભમાં ન જવા માટે એવો રાગ ધર્મી જીવને આવે છે પણ તે રાગ
કરવા જેવો છે એમ તે માનતા નથી.
કરવા યોગ્ય માને નહિ અને ચિદાનંદ મારો પૂર્ણ સ્વભાવ છે તેના મહાત્મ્ય આગળ પુણ્ય–પાપનું મહાત્મ્ય તેને
આવતું નથી. ચૈતન્ય સ્વભાવમાં લીન થવું તેમાં પુણ્ય–પાપની વરાળ નથી. જેને જ્ઞાયક સ્વભાવની અધિકતા
ન થઈ–રાગની અધિકતા થઈ તેને જ્ઞાતાસ્વભાવ ઉપર ક્રોધ છે.
માનતાં સ્વભાવનું સામર્થ્ય ચૂકી આડાઈ કરવી, હમણાં તો રાગ કરવો જોઈએ. તે આડોડાઈ અનંતાનુબંધીનું
કપટ (માયા) છે. શુભ રાગ (પુણ્ય) ને હિતકારી માનવો તે અનંતાનુબંધી લોભ છે. આ વાત આગળ
કેટલીક વાર આવી ગઈ છે પણ આજે ફરી સ્પષ્ટતા કરી છે.
ઉપાદેયપણે, એકમેકપણે જાણનારો ક્ષણિક વિકારીભાવોને પોતાના તરીકે ભાળતો નથી. ક્રોધાદિ આસ્રવનો
આદર અને જ્ઞાતાસ્વભાવનો અનાદર એવું અંતરમાં તેને ભાસતું નથી.
થતાં સાચું સમાધાન થશે જ; બહારમાં જોયા કરે કે આ અમારા કામ અને હું તેનો કર્ત્તા તેને કદી દુઃખનો
આરો (અંત) આવશે નહિ.
ભેદજ્ઞાની થઈ આત્માનું થડ પકડે તે ધીમે ધીમે સાચા સુખને અનુભવે છે અને જે ઉગ્ર પુરુષાર્થ કરે તે
પોપટની જેમ શીઘ્ર ઉગ્રસુખ અનુભવે છે. તેમાં ફેર પડતો નથી. માટે હે જીવો, તમે પ્રથમ સાચું સમજો.
૩૬. સંયોગો લેવા, મૂકવા, ફેરવવા તે જીવના હાથની વાત નથી. કાં તો સાચું જ્ઞાન કરે, કાં તો
તેનું જ્ઞાન કરી શકે છે. રોગ કે નિરોગરૂપ શરીરની અવસ્થા છે તેને જીવે પકડેલ નથી કે તેને છોડી શકે. તે તો
અજ્ઞાનભાવમાં રાગ, દ્વેષ, ક્રોધાદિ વિકારને પકડે છે તે કેમ છૂટે? તે અહીં કહેવાય છે કે હું તે રૂપે નથી, શુદ્ધ
ચૈતન્ય અમૃત છું, વિકાર મારું કર્તવ્ય નથી. પણ હું શુદ્ધ ચૈતન્યમય જ્ઞાતા સ્વભાવ છું એમ દ્રષ્ટિથી સ્વભાવને
પકડે તો તેને જ્ઞાનનું થવું–પરિણમવું થાય;