: ૧૬ : આત્મધર્મ : ૨૧૧
સાચાં સાચાં વચન કહે અર્થાત્ વીતરાગતાનાં વચન અને વીતરાગતા અર્થે ઉપદેશ હોય છે. રિદ્ધિ,
સિદ્ધિ વૃદ્ધિ દિસે ઘટમાં (–આત્મામાં) પ્રગટ સદા:–અમારા હૃદયમાં, શ્રદ્ધામાં જ્ઞાનમાં સદાય ચિદાનંદની રિદ્ધિ,
સિદ્ધિરૂપ સંપદા છે. બહારમાં કુટુંબ, પરિવાર, ધન, આબરૂ એ અમારી સંપદા નહિ.
જ્ઞાની અંતરની લક્ષ્મીથી પ્રતાપવંત શોભાવાળો થયો છે. વિકારની એક્તાબુદ્ધિ છોડી, શાશ્વત
ચૈતન્યમયપૂર્ણ આનંદની અંતરદ્રષ્ટિ અને શાન્તિરૂપી સ્વધનવડે અજાચિ એવો લક્ષપતિસ્વરૂપ સંપદાનો સ્વામી
છે.
દાસ ભગવંત કો ઉદાસ રહે જગત સોં,
સુખીયા સદૈવ ઐસે જીવ સમકિતી હૈ – ત્રિલોકનાથ
સર્વજ્ઞદેવ વીતરાગનો દાસ છે, બીજાનો દાસ નથી. જે પંથે જિનવર તર્યા ને અક્ષય મોક્ષસુખ પામ્યા તે
જ સુખનો અધિકારી અંશે નિરન્તર આત્મરસમાં ડુબકી મારી અનાકૂળતાનો સ્વાદ લેનારો સદા સુખી છે.
૨૨. આત્મામાં આસ્રવભાવ (મિથ્યાત્વાદિ મલિનભાવ) અનાદિનો પ્રવાહરૂપે ચાલું હોવા છતાં એક
ક્ષણમાં કેવી રીતે ટળે? તે કહે છે કે આત્માનો ત્રિકાળી સ્વભાવ તો શુદ્ધ ચૈતન્યમય છે, સુખ દાતા છે અને પુણ્ય
પાપ વિકારનો ભાવ તો મલિન, ક્ષણિક અને દુઃખદાતા છે એમ સ્વસન્મુખદ્રષ્ટિ થતાં બેનો ભેદ જાણ્યો ત્યાં જ
વિકારમાં એકતા બુદ્ધિરૂપી અનંતસંસારની ગાંઠ ગળી જાય છે. ત્રિકાળીસ્વભાવ અને ક્ષણિકવિભાવને જરા પણ
મેળ નથી. એમ જાણ્યું ત્યાં જ અંતરની દર્શનમોહની ગાંઠ ભેદાઈ જાય છે. અને અજ્ઞાનથી થતો આસ્રવભાવ
જુદે પડી જાય છે, એવો નિયમ છે. પ્રથમ શ્રદ્ધામાં સર્વથા અને પછી ક્રમે ક્રમે ચારિત્રમાંથી અંશે વિકારનું ટળવું
થાય છે.
ર૩. પુણ્ય પાપ છે તે ચૈતન્ય સ્વભાવથી વિરુદ્ધ જાત છે, તે ખરેખર આત્માની પર્યાય નથી, જેમ પુત્ર
(પ્રજા) ઘરમાંથી લૂંટીને વેશ્યાના ઘર ભરે તેને પિતા પોતાની પ્રજા ન ગણે, તેમજ પુણ્ય પાપનું સમજવું.
ર૪. શુભાશુભભાવ જડ છે–અંધ છે, રાગ રાગને જાણે નહિ પણ તે અન્યવડે જણાય છે માટે તે વિરુદ્ધ
સ્વભાવવાળા છે અને ભગવાન આત્મા તો પોતાને સદા્ય વિજ્ઞાનઘનપણું હોવાથી પોતે જ ચેતક–જ્ઞાતા
હોવાથી ચૈતન્યપણાથી સદા એકમેક સ્વભાવવાળો છે. આવી દ્રષ્ટિ થતાં જ અનંતકાળના કર્મ આવતાં અટકી
જાય છે. પોતે પોતાને જાણે અને રાગને પરપણે જાણે એમ ભાવભાસનરૂપે ભેદજ્ઞાન થતાં જ મિથ્યાત્વ અને
તેના આવરણરૂપ કર્મ નિવૃત્ત થાય છે.
૨પ. અજ્ઞાનીને પુણ્યપાપનો પ્રેમ દુઃખરૂપ ભાસતો નથી તેથી ત્યાંથી પાછો ફરીને અંતરસ્વભાવ જે
સુખદાતા છે તેને જોતો નથી. ધ્રુવ સ્વભાવમાં સુખ છે તેનાથી વિરુદ્ધદશા તે આસ્રવો છે એમ ન સમજે ત્યાં
સુધી સુખસ્વભાવી આત્માનો પ્રેમ ન થાય.
આત્માને વિજ્ઞાનઘન કહ્યો છે જેમ શિયાળાના ઊંચા ઘી ઠર્યા પછી તેમાં આંગળી ન પેસે તેમ આ
ત્રિકાળી વિજ્ઞાનઘન આત્મામાં શુભાશુભ વિકલ્પ પેસી શકે નહિ. એવા સ્વભાવની શ્રદ્ધા નિર્વિકલ્પ થતાં જ
સંસાર (આસ્રવ અને બંધન) તૂટે છે.