આત્મા પોતે જ પૂર્ણ જ્ઞાનઆનંદથી ભર્યો છે; તેને ભૂલીને અજ્ઞાની વર્તમાન દેહ–ઈન્દ્રિયો–અધૂરું ખંડખંડ જ્ઞાન
અને વિકાર જેટલો પોતાને માની, પોતામાં ભેદ પાડે છે. અને જગત સાથે (પરસાથે) અભેદ કરે છે. જ્ઞાની
પરથી ભેદ પાડી પોતાના સ્વરૂપથી પોતાને અભેદ કરે છે. શરીર–ઈન્દ્રિય, આયુ, શ્વાસ, ભાષા, મન એ જડ
પદાર્થ છે, તેના જેવો હું નથી. જડ ઈન્દ્રિ હું રસ ચાખતો નથી, જડના કામ મારાં નથી. પૂર્વે સ્વ–પરની એકત્વ
બુદ્ધિવડે પરમાં કર્તા–કર્મપણુંમાની દુઃખી થયો હતો. હવે સ્વલક્ષે ભેદજ્ઞાન કર્યું ત્યારથી સુખી થયો.
સમયે સમતા છે. ધર્મ કરે અહીં અને ફળ પરભાવમાં મળે એમ નથી.
ભેદ નહિ જાણનાર મેલા જળને જ પીએ છે તેમ વર્તમાન દશામાં પરલક્ષે પુણ્ય–પાપની વૃત્તિ ઊઠે છે, તેની
ઉપર જ જેની દ્રષ્ટિ પડી છે અને તેમાં જ કર્તા–કર્મપણું માને છે તે જ્ઞાતાસ્વભાવનો વિરોધ કરનાર હોવાથી
દુઃખને જ અનુભવે છે.
દ્રષ્ટિનો અનાદર કરી રહ્યો છે.
મોટું શરીર થયું. તે કાંઈ શાશ્વત (કાયમી) નથી, રોટલા આદિરૂપે જે પરમાણુ હતા તે આ શરીરરૂપે થયા છે.
રોટલાને વીંછી કરડે તો દુઃખ ન માને પણ અહીં શરીરને વીંછી કરડે તો રાડ પાડે છે કેમકે હું આત્મા જાણનાર
સ્વરૂપ છું, દેહ હું નથી–એવી દ્રષ્ટિ કરી નથી.
સામર્થ્ય જાણવા–દેખવારૂપે તારામાં છે, તેની પ્રતીતિ તેં ન કરી, તેનાથી આ દુઃખરૂપ દશા છે. ત્રિકાળી
નિર્વકારસ્વભાવથી ઊલટી ચીજ પુણ્ય–પાપરૂપ શુભઅશુભ લાગણી છે, તેને દુઃખરૂપે (દોષરૂપે) જાણે તો
ત્રિકાળી સ્વભાવના લક્ષે મલિનતાનું કર્તાકર્મપણું છૂટે.
દેખો તો તેનું ખરું સ્વરૂપ ન જણાય પણ જ્ઞાનીનો યથાર્થ ઉપદેશ સાંભળી તેનું સ્વરૂપ સમજે અને તેનાં
શ્રદ્ધા–જ્ઞાન અને એકાગ્રતારૂપ ઉપાય કરે તો તે પ્રગટ થાય છે.