પ્રીતિપૂર્વક ભાવના કર્યા જ કરે છે. આત્મ કલ્યાણમાં વર્તતા જીવને સ્વપ્નામાં–જાગતામાં–વિકલ્પ વાણી અને
ભાવનામાં સહજપણે એવું ઘોલન ચાલતું જ હોય છે.
હોય નહિ. જેમ નાળિયેર છે તેમાં ચાર વાત છે:–
કાચલી જડકર્મ સમાન અને રાગ–દ્વેષ–મોહ તે રાતડ સમાન મેલ છે. પણ એ ત્રણેયથી રહિત નિત્ય અતીન્દ્રિય
જ્ઞાનઆનંદ સ્વભાવી આત્મા છે. તેની અભેદ પ્રતીતિરૂપ અનુભવદશા તે આત્માનો ધર્મ છે.
માહાત્મ્ય દે છે. કોઈ કહે છે કે અમુક જીવ સેવા, ભક્તિ, દાન બહુ કરે છે પણ એ તો રાગમાં રોકાવાની વાત
છે. સેવા, ભક્તિ, દાનાદિનાભાવ જ્ઞાનીને પણ હોય છતાં શ્રદ્ધામાં તેનો આદર ન હોય, માટે પ્રથમ સાચી શ્રદ્ધા
કરવી જોઈએ. શાસ્ત્રો નવપૂર્વ સુધી ભણ્યો હોય, ત્યાગમાં મહાવ્રત ચોકખાં પાળતો હોય તેથી શું? તે
આત્મજ્ઞાનનું લક્ષણ નથી. રાગાદિ મારું કર્તવ્ય નથી, મારો ત્રિકાળી જ્ઞાનાનંદ સ્વભાવ છે, મારી શાન્તિ–
શુદ્ધતા મારામાં છે એની રુચિમાં જે ઊભો છે તેને આત્મા કહીએ.
જ ધર્મ થાય, ત્રણેકાળે હિતનો ઉપાય આ એક જ છે. આ સત્ય નિયમ ન માને ત્યાં સુધી અનાદિનું દુઃખ ન
જાય.
અથવા કેફી નશામાં બેભાન થઈ સુખ માને તેના જેવું છે. તેઓ બેભાન હોવાથી સુખની ખોટી કલ્પના કરી
હર્ષ માને છે.
પાપમય છે. દુઃખદાતા જ છે તે મારું સ્વરૂપ નથી; એવા નિર્ણય વડે, સ્વસન્મુખ થતાં જ અનાદિનો વિભાવ
ભાવરૂપ આસ્રવ ટળી જાય છે; ક્ષણિક વિકાર હું નથી, તો ત્રિકાળ જ્ઞાતાસ્વભાવી છું. એમ ભેદજ્ઞાન થતાં જ
આસ્રવો અનાદિ પ્રવાહથી હોવા છતાં અટકી જાય છે.
વળી તે સાથે તેના આવરણરૂપ જે નિમિત્ત હતું તે તુરત જ ટળી જાય છે. જેમ ઝાડનું મૂળ કપાયું ત્યાં પાંદડાં
થોડા જ કાળમાં સૂકાયે છૂટકો. તેમ આત્મદ્રષ્ટિ થતાં ભ્રમ દૂર થાય છે ને અનાદિનું અજ્ઞાન અટકી જાય છે એ
રીતે સંસારનું મૂળ કપાયું ત્યાં થોડા જ કાળમાં સંસાર સૂકાયે અને મોક્ષ થયે છૂટકો.