(નિયમસાર અને તત્ત્વાર્થસૂત્ર આદિ) ગ્રંથોમાં જે આ કહ્યું છે કે સિદ્ધ જીવ લોકાન્તથી ઉપર ધર્માસ્તિકાય ન
હોવાથી ગમન નથી કરતા તો એ વ્યવહારનય (ઉપચારનય) નું જ વક્તવ્ય છે જે માત્ર ત્યાં સુધી
નિમિત્તપણું બતાવવા માટે કરવામાં આવ્યું છે.
અથવા જે ક્ષેત્રમાં સ્થિત રહેવાની યોગ્યતા હોય છે એ કાળમાં તે પદાર્થ એટલા જ ક્ષેત્ર સુધી ગમન કરે છે
અને એ ક્ષેત્રમાં સ્થિત થાય છે, એ પરમાર્થ સત્ય છે, પરંતુ જ્યારે તે ગમન કરે છે વા સ્થિત થાય છે ત્યારે
ધર્મદ્રવ્ય ગમનમાં અને અધર્મદ્રવ્ય સ્થિત થવામાં ઉપચરિત હેતુ હોય છે તેથી પ્રયોજન વિશેષવશ એમ પણ
કહી દેવામાં આવે છે કે સિદ્ધજીવ લોકાન્તની ઉપર ધર્માસ્તિકાય ન હોવાથી ગમન કરતા નથી. જો કે આ
કથનમાં ઉપચરિત હેતુની મુખ્યતાથી કથન કરવામાં આવ્યું છે. પણ આ ઉપરથી એમ ફલિત કરવું ઉચિત નથી
કે એ કાળે ઉપાદાનની યોગ્યતા તો આગળ પણ જવાની હતી પણ ઉપચરિત હેતુ ન હોવાથી સિદ્ધ જીવોનું
તેનાથી ઉપર ગમન ન થયું, કારણ કે એનાથી એવો અર્થ ફલિત કરવાથી જે ઊલટો અર્થ થાય છે તેનું વારણ
કરી શકાતું નથી.
હેતુ થાય છે. કોઈ કાર્યનો મુખ્ય હેતુ હોય અને ઉપચરિત હેતુ ન હોય એવું નથી પણ જ્યારે જે કાર્યનો મુખ્ય
હેતુ હોય છે ત્યારે તેનો ઉપચરિત હેતુ હોય જ છે એવો નિયમ છે.
એ વ્યાખ્યાન કરવાની એક શૈલી છે, જેનાથી આપણને એ બોધ થઈ જાય છે કે ગતિમાન જીવો અને
પુદ્ગલોનું નિશ્ચયથી લોકાન્ત સુધી જ ગમન થાય છે, લોકની બહાર સ્વભાવથી તેમનું ગમન હોતું નથી.