દ્વિ. જેઠ : ૨૪૮૭ : ૧૧ :
બહુ જ અલ્પ જ્ઞાન અને ઘણા રાગાદિ હોય છે તો કોઈને વિશેષજ્ઞાન અને શાન્તિ હોય છે. અલ્પ પુરુષાર્થ વડે
થોડા રાગાદિ ટળી શકે છે અને જ્ઞાન વૃદ્ધિ પામે છે તો ઉગ્ર અને પૂર્ણ પુરુષાર્થ વડે સર્વરાગાદિ દોષોની હાનિ
અને જ્ઞાનાદિની પૂર્ણદશાની પ્રાપ્તિ કોઈને હોઈ શકે છે. દોષની અંશે હાનિ ઉપરથી તેની સર્વાંશે હાનિ થતાં
પૂર્ણ સર્વજ્ઞતાને ધારણ કરનાર કોઈ આત્મા છે એમ સાબિત થાય છે.
જે ત્રણકાળ ત્રણલોકવર્તિ સર્વ પદાર્થને સર્વ પ્રકારે એક સમયમાં જાણે તે સર્વજ્ઞ છે. તેમના દ્વારા પૂર્ણ
શુદ્ધતારૂપી મોક્ષ અને મોક્ષનો ઉપાય, સંસાર (–દુઃખ) અને દુઃખના કારણરૂપ પુણ્ય–પાપ, આસ્રવ અને
બંધતત્ત્વ, તથા નિમિત્તમાં અજીવતત્ત્વ વગેરે સ્પષ્ટપણે બતાવવામાં આવ્યું છે.
આત્મા સ્વયંજ્ઞાનસ્વરૂપ હોવાથી સ્વ–પરને જાણવાનું અનંત સામર્થ્ય ધરાવે છે. જેમ કાલની વાત યાદ
આવે તે જ રીતે ૬૦–૭૦ વર્ષની જૂની વાત પણ તરત જ યાદ આવી શકે છે, યુવાનીમાં કરેલા તીવ્ર ક્રોધાદિ
યાદ કરતાં તે વર્તમાનમાં થઈ આવતા નથી પણ તેનું જ્ઞાન એકલું યાદ આવે છે. તેમ સંયોગ અને
વિકારરહિત અનાદિ અનંત હું પૂર્ણજ્ઞાયક સ્વભાવી છું એવો અનુભવ કરી સર્વજ્ઞતાની પ્રતીતિ કરી શકે છે
અને તે જ જીવ ઉગ્રભેદજ્ઞાનદ્વારા વિકારને દૂર કરી, ત્રિકાળી નિર્વિકાર ધ્રુવશક્તિમાં એકાગ્ર થાય તો પૂર્ણ
નિર્મળદશા પ્રગટ કરી શકે છે.
જ્ઞાનમાં તોલ (વજન) નથી. ૭૦ વર્ષમાં હજારો ગ્રંથ વાંચ્યાનું યાદ રહે છે, લાખો વર્ષના
આયુવાળાને અનેક લાખો ગ્રંથ ધારણામાં રહે છે, છતાં તેનો ભારતોલ હોતો નથી એ ઉપરથી આત્મા સદા
અરૂપી, (સ્પર્શ, રસ, ગંધ, વર્ણ વિનાનો), રાગાદી દોષ રહિત અને અખંડ અક્રમજ્ઞાનવાળો છે.–એવું એનું
સ્વરૂપ જ્ઞાનમાં જ્ઞાનવડે સિદ્ધ થાય છે.
સર્વજ્ઞ પરમાત્મા થયા તેમણે એમ ફરમાવ્યું છે કે–દરેક આત્મા સત્ચિદાનંદમય પૂર્ણ સંપદાવાળો છે,
તેને કોઈ કાળ, ક્ષેત્ર કે જડકર્મ જડ બનાવી દે એવું નથી. જેટલું સિદ્ધ પરમાત્મામાં પૂર્ણ સામર્થ્ય છે તેટલું
તારામાં અત્યારે પણ પૂર્ણ સામર્થ્ય છે. તેની હા પાડ, આદર કર તો અલ્પકાળે મોક્ષને પામીશ, ભાવિનિર્વાણને
પાત્ર થા. ભગવાને આવું અક્ષયદાન આત્મામાંથી કાઢીને આત્માને દેવાનું કહ્યું છે.
જ્યારે તીર્થંકર ભગવાનના ગર્ભ, જન્મ, દીક્ષા, કેવળજ્ઞાન અને નિર્વાણ કલ્યાણક થાય છે ત્યારે
સ્વર્ગમાંથી દેવો અને તેના ઈન્દ્રો નીચે આવીને તેનો મહાન ઉત્સવ મનાવે છે, ૨૪૭૭ વર્ષ પહેલાં દેવોનાં
ટોળાં અહીં આવતાં હતાં.
સર્વજ્ઞ પરમાત્માએ ત્રણકાળ ત્રણલોકને પ્રત્યક્ષ જોયા, તેમની વાણીમાં સંસારદુઃખથી મુક્ત થઈ
પૂર્ણાનંદરૂપ થવાનું ફરમાન છે. કર્મ, નિમિત્ત, કાળક્ષેત્ર, રોગ જીવને રોકી રાખે સત્ય સમજવા ન દે–અંતરમાં
ઠરવા ન દે એમ માનનારા તીર્થંકરની વાણીને સમજ્યા જ નથી. તેઓ બે દ્રવ્યની એકતાની બુદ્ધિવડે
સ્વતંત્રતાની દ્રષ્ટિનો–મોક્ષના મૂળ સાધનનો નાશ કરનારા છે, આત્મહિત માટે પુરુષાર્થ અત્યારે ન થઈ શકે
એમ કહેનારની વાત સાંભળવા યોગ્ય નથી.
સર્વજ્ઞ પરમાત્માએ પ્રયોજનભૂત તત્ત્વો પ્રથમ જાણીને શુદ્ધાત્મામાં જ ઢળવાનું કહ્યું છે.
તું ત્રણેકાળે જ્ઞાનઆનંદ સ્વભાવી જીવ છો અને જેનામાં કિંચિતમાત્ર જ્ઞાન નથી તે અજીવદ્રવ્યો છે. તે
પાંચ પ્રકારના છે, તે તારાથી જુદા છે; તે તને લાભ–નુકશાન કરવા સમર્થ નથી. તું પણ પરનું કાંઈ કરવા
સમર્થ નથી. તારી ઊંધાઈથી તારી દશામાં શુભ અથવા અશુભભાવ તું કરે છે. તે બેઉ વિરૂદ્ધભાવ છે–મેલ છે,
તેને આસ્રવતત્ત્વ કહેલ છે, તેનાથી બંધન જ થાય છે. જે ભાવે બંધાવું થાય તે ભાવથી કોઈને પણ