ભાવ આવે પણ તે આદર કરવા યોગ્ય નથી. ‘વ્યવહારથી નિશ્ચય થાય, પ્રથમ કષાયમંદ હોય તો આત્માનું
જ્ઞાન થાય.’ એવી માન્યતાવાળો રાગ કરવાના પડખે ઊભો છે, તેની રુચિ ત્યાં જાય છે. વીતરાગ માર્ગની
વિધિ છોડી અવિધિથી કામ કરવા જાય તો કદી ધર્મ ન થાય શીરાની અવિધિના દ્રષ્ટાંતે–કોઈ બાઈ એવી
નીકળે કે લોટને પ્રથમ ઘીમાં શેકીએ તો ઘી ઘણું જોઈએ માટે પ્રથમ પાણીમાં લોટ શેકી નાખે. પછી ઘી નાખે
તો શીરો ન થાય પણ લોપ્રીમાંથી એ જાય લોટ, ઘી બધું બગડશે. તેમ સુખી થવાના ઉપાયરૂપ ધર્મમાં પ્રથમ
વિધિ સમ્યકદર્શન છે. મિથ્યારુચિવાળો કહે કે પ્રથમ તત્ત્વજ્ઞાન સમજાય નહિ. પ્રથમ તો વ્રત, તપ, દાન–પૂજાદિ
કરો તો તેનાથી લાભ થાય તો એમ માનનારને પુણ્યનાં ફળમાં શરીરરૂપ ગૂમડાં મળશે. મંદકષાયથી પુણ્ય
થાય પણ ધર્મ ત્રણકાળમાં ન થાય. પુણ્ય છોડી પાપમાં જવાની વાત નથી, અહીં તો પુણ્યની મર્યાદા સમજાવે
છે. ધર્મીને પણ પૂર્ણ વીતરાગ ન થાય ત્યાં સુધી શુભરાગ–દયા, દાન, પૂજા ભક્તિના ભાવ આવે છે પણ
અંતરની દ્રષ્ટિમાં તેનો તે આદર કરતો નથી, અંતરમાં ઠરવા માટે તે મદદગાર છે એમ તે માનતો નથી.
સદાય અરૂપી જ્ઞાતા છે, દેહ, મન; વાણીથી જુદો જ છે; એમ ભેદ પાડીને અંતરમાં જા તો તેનું સાચું જ્ઞાન થાય.
અનેરાં છે. પુણ્ય–પાપની વૃત્તિ ઊઠે તે ઔદયિકભાવ છે. ત્રિકાળી સ્વભાવમાં તે નથી; પણ તે નવી નવી
મલિન પર્યાય છે. જેમ પાણીમાં ફટકડી નાખતાં મેલ નીચે બેસી જાય તેમ આત્મામાં અંતરજ્ઞાન સ્વભાવને
પકડનારી તીક્ષ્ણ દ્રષ્ટિ દ્વારા કર્મનો મેલ નીચે બેસી જાય એવી અંશે નિર્મળદશા થાય તેને ઔપશમિકભાવ કહે
છે. ઔપશમિકભાવ તે શ્રદ્ધા–સમ્યકદર્શન અને ચારિત્રની એક સમયની પર્યાય છે, તે ત્રિકાળી સ્વભાવમાં
નથી. તે અંશમાં આખો ત્રિકાળી સ્વભાવ આવી જતો નથી. જેમ સોનાની લગડીની વર્તમાન કુંડળ આદિ
અવસ્થા થઈ તે અવસ્થા કાંઈ આખું સોનું નથી. આત્મામાં અંતરદ્રષ્ટિ થતાં જ ઔપશમિકાદિ અનેક ભાવ
થાય તે અંશ છે તે આખો આત્મા નથી.
પ્રતિપક્ષી કર્મના અભાવની અપેક્ષા આવે છે એ ચાર ભાવ એક સમયની સ્થિતિના હોવાથી સમયે સમયે
પલટાય છે. આત્મા એ ચાર ભાવોથી અગમ્ય છે. એટલે કે એ ચાર ભાવના આશ્રયે ધ્રુવસ્વભાવ ન જણાય,
ભેદના લક્ષે અભેદ જાણી શકાય નહિ.
છોડી અંદર ધ્રુવસ્વભાવનું લક્ષ કરે તો સમ્યકદર્શન થાય એમ અહીં કહેવા માગે છે.