પ્રથમ જેઠ : ૨૪૮૭ : ૯ :
“અહીં કોઈ જાણે કે શુભ–અશુભ ક્રિયારૂપ આચરણરૂપ જે ચારિત્ર છે તે જેમ કરવા યોગ્ય નથી તેમ
વર્જવા યોગ્ય પણ નથી. તેને ઉત્તર:– એવો કે વર્જવા યોગ્ય છે, કેમકે જે કાંઈ વ્યવહાર ચારિત્ર છે તે દુષ્ટ છે,
અનિષ્ટ છે, ઘાતક છે તેથી વિષય કષાયની માફક ક્રિયારૂપ ચારિત્ર નિષેધ્ય છે.”
(વ્યવહાર વિમોહિત જીવો વ્યવહાર કરતાં–કરતાં નિશ્ચય થાય એમ કહે છે તેનો જ્ઞાનીઓ નિષેધ
પપ. શ્રી પૂજ્યપાદસ્વામી શ્રી ઈષ્ટોપદેશ ગા. ૪૭–૪૮ માં પણ કહે છે કે :–
“જે યોગી વ્યવહારધર્મથી બહાર જઈ આત્માના અનુષ્ઠાનમાં નિષ્ઠ થાય છે તેને પરમાનંદનો લાભ
“તે આનંદ ઘણા પ્રકારના કર્મોને–જેમ અગ્નિ ઇંધનને બાળી નાખે છે તેમ–બરાબર બાળી નાખે છે.
પ૬. એ પ્રમાણે વ્યવહારધર્મ બંધનું કારણ હોવાથી તે છોડવા યોગ્ય છે–તેની બહાર જવા જેવું છે–તેને
ઓળંગી જઈ શુદ્ધતા પ્રગટ કરવા યોગ્ય છે; એમ જે નથી માનતા, પણ વ્યવહારધર્મ (વ્યવહાર સાધન
હોવાથી) તે કરતાં કરતાં નિશ્ચયધર્મ થશે એમ જે માને છે તે વ્યવહારથી વિમોહિત છે. વ્યવહાર સાધનનો
અર્થ એટલો જ છે કે–જીવ જ્યારે તેને ઓળંગી જઈ શુદ્ધતા પ્રગટ કરે છે ત્યારે તેને (ભૂત નૈગમનયે) નિમિત્ત
કહેવામાં આવે છે. છતાં વ્યવહાર કરતાં કરતાં નિશ્ચયધર્મ થાય એમ માનનાર વ્યવહારને જ નિશ્ચય માને છે.
સર્વવિશુદ્ધજ્ઞાનઅધિકારમાં કેહેલું વ્યવહારવિમોહિત જીવોનુ્રં સ્વરૂપ
પ૭. શ્રી સમયસાર ગા. ૩૨૪ થી ૩૨૭ ની ટીકામાં કહ્યું છે કે :–
“અજ્ઞાનીઓ જ વ્યવહાર વિમૂઢ (વ્યવહારમાં જ વિમૂઢ) હોવાથી પરદ્રવ્યને ‘આ મારું છે.’ એમ દેખે
પ૮. આ ગાથાઓનું મથાળું બાંધતા પં. જયચંદ્રજી લખે છે કે :–
હવે, “જેઓ વ્યવહારનયના કથનને ગ્રહીને ‘પરદ્રવ્ય મારું છે.’ એમ કહે છે, એ રીતે વ્યવહારને જ
નિશ્ચય માનીને આત્માને પરદ્રવ્યનો કર્તા માને છે, તેઓ મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે.” ઈત્યાદિ અર્થની ગાથાઓ દ્રષ્ટાંત
સહિત કહે છે.
પ૯. આ ગાથાઓની ટીકામાં શ્રી જયસેનાચાર્ય કહે છે કે :–
‘પ્રશ્ન:– જ્ઞાની હોવા છતાં વ્યવહારે પરદ્રવ્યને આત્મીય (પોતાના) કહેતાં શા કારણે તે અજ્ઞાની થઈ
ઉત્તર:– વ્યવહાર જ, મ્લેચ્છોને મ્લેચ્છની ભાષામાં કહેવાની માફક પ્રાથમિક જનોને સંબોધવા અર્થે તે
૬૦. આ ઉપરથી એમ સમજવું કે પ્રાથમિકજનોને સંબોધવા અર્થે–(તે નિશ્ચયનું પ્રતિપાદક હોવાથી)
શાસ્ત્રો વ્યવહારનું કથન કરે છે. આમ હોવા છતાં