શકે છે. પણ ઉત્કર્ષણ ઉદયાવલિની બહાર રહેલા સમસ્ત કર્મપરમાણુઓનું થઈ શકતું હોય એમ નથી. ઉત્કર્ષણ
થવા માટે નિયમ ઘણા છે અને અપવાદ પણ ઘણા છે પરંતુ ટૂંકામાં એક એ નિયમ કરી શકાય છે કે જે
પરમાણુઓની ઉત્કર્ષણને યોગ્ય શક્તિ સ્થિતિ બાકી છે અને તેઓ ઉત્કર્ષણના યોગ્ય સ્થાનમાં રહેલાં છે.
તેઓનું જ ઉત્કર્ષણ થઈ શકે છે, અન્યનું નહિ. જો આપણે આ નિયમોને ધ્યાનમાં રાખીને વિચાર કરીએ તો
પણ એજ વાત નક્કી થાય છે કે જે પરમાણુ ઉત્કર્ષણને યોગ્ય ઉક્ત યોગ્યતા યુક્ત છે તેઓ જ જીવ
પરિણામોને નિમિત્ત કરીને ઉત્કર્ષિત થાય છે. તેમાં પણ તે સર્વ પરમાણુ ઉત્કર્ષિત થતાં હોય એમ પણ નથી.
પરંતુ જેમાં વિવક્ષિત સમયમાં ઉત્કર્ષિત થવાની યોગ્યતા હોય છે તે વિવક્ષિત (ખાસ; અમુક) સમયમાં
ઉત્કર્ષિત થાય છે અને જેમાં દ્વિતીય આદિ સમયોમાં ઉત્કર્ષિત થવાની યોગ્યતા હોય છે તે દ્વિતીય આદિ
સમયોમાં ઉત્કર્ષિત થાય છે. એ જ નિયમ અપકર્ષણ આદિ માટે પણ જાણી લેવો જોઈએ.
વ્યક્તિ સ્થિતિ (–એ જાતનો પ્રગટ સ્થિતિબંધ, ૧) પડવાની યોગ્યતા હોય છે તે સમયે તેમાં તેટલી
વ્યક્તિસ્થિતિ પડે છે અને બાકીની શક્તિ સ્થિતિ રહી જાય છે એમાં સંદેહ નથી. પણ એ પરમાણુઓને
પોતાની વ્યક્તિસ્થિતિ કે શક્તિસ્થિતિના કાળ સુધી કર્મરૂપે નિયમથી (નિશ્ચયથી) રહેવું જ જોઈએ અને જો
તેઓ એટલા કાળસુધી કર્મરૂપે નથી રહેતાં તો તેનું કારણ તેઓ સ્વયં કદાપિ નથી, (અને) અન્ય જ છે એવું
માની શકાતું નથી, કેમકે એવું માનવાથી એક તો કારણમાં કાર્ય કથંચિત્ સત્તારૂપે અવસ્થિત રહે છે એ
સિદ્ધાંતનો અપલાપ
આવે છે ત્યારે પ્રત્યેક કાર્ય સ્વકાળે જ થાય છે એ જ સિદ્ધાંત ચોક્કસ ઠરે છે. આ દ્રષ્ટિથી અકાળમરણ અને
અકાળપાક જેવી વસ્તુને કોઈ સ્થાન મળતું નથી. અને જ્યારે તેનો અતર્કિતોપસ્થિત