પ્રથમ જેઠ : ૨૪૮૭ : ૧૯ :
પુણ્ય – પાપના ભાવ
આકુળતામય – દુ:ખરૂપ છે.
(જામનગરમાં સમયસાર કર્તાકર્મ અધિકાર ગા. ૭ર ઉપર પૂજ્ય ગુરુદેવના પ્રવચન)
(માહ સુદ ૧૧, વીર સં. ૨૪૮૭) તા. ૨૩–૧–૬૧
સમ્યગ્દર્શન વીતરાગની ભક્તિ છે. પૂર્ણ વીતરાગ પરમાત્મા થયા, તેને ઓળખનાર ભગવાનનો ભક્ત
છે. પાપથી બચવા પુણ્ય, દયા, દાનના ભાવ આવે છતાં શ્રદ્ધામાં કર્તવ્ય માને નહિ, હેય માને છે, કારણ કે
પુણ્ય–પાપ બેઉ જ્ઞાનસ્વભાવના વિરોધી છે, દુઃખના કારણ છે, પુણ્યની રુચિવાળાને આ વાત બેસતી નથી,
પણ જ્યારે નિત્યાનંદ પવિત્ર સુખદાતા મારો સ્વભાવ છે. અને આસ્રવો પુણ્યપાપ ખરેખર દુઃખ છે ઉપાધિ છે
એ જાણતાં જ સ્વભાવની રુચિવડે અંતરથી તેની રુચિ છૂટે છે. એટલું જાણવા માત્રથી જ અનંતસંસારનું
કારણ મિથ્યાત્વ ટળી જાય છે.
જ્ઞાયકસ્વભાવ સુખદાતા છે અને પુણ્યપાપાદિ આસ્રવો દુખદાતા જ છે એમ જાણે તે પછી
ગૃહસ્થદશામાં કેમ રહે?
તીર્થંકર ચક્રવર્તી રાજા હોય, તેને ૯૬ કરોડ પાયદળ લશ્કર હોય, અનેક સ્ત્રી છતાં અંતરથી પૂરેપૂરા
ઉદાસ હતા. શ્રદ્ધામાં, જ્ઞાનમાં અને અંશે સ્વરૂપાચરણ ચારિત્રમાં નિરન્તર સર્વથી રાગ–રહિતપણે વર્ત્તતા હોય
છે છતાં ચારિત્રની નબળાઈ છે, તેના કારણે ગૃહસ્થ દશામાં રહે છે, શુભાશુભ ભાવ થવા છતાં તે આકૂળતા
ઉપજાવનારા ભાસે છે. ચોથા ગુણસ્થાને ૧૨ પ્રકારનો અસંયમ છે, ક્રોધાદિ સર્વ કષાયનો અભાવ કર્યો નથી
છતાં રુચિ તો અંતરમાં શુદ્ધ ચિદાનંદ સાક્ષી ઉપર છે તેથી તે બહારમાં કે રાગાદિ આસ્રવોમાં ઊભો નથી પણ
જ્યાં અંતરની રુચિ છે ત્યાં જ ઊભો છે, ક્ષણે–ક્ષણે સંસારને તોડી સ્વભાવમાં વૃદ્ધિ ભાળે છે.
આચાર્યદેવ કહે છે કે ભાઈ ધીરજથી જો, શાન્તિ–સુખ તારામાં જ છે, અનંતકાળે આ અવતાર મળ્યો
તેમાં સોયમાં દોરો પરોવે તો ન ખોવાય તેમ સમ્યગ્દર્શનરૂપી દોરો આત્મામાં પરોવીને નિશ્ચય શ્રદ્ધા ન કરી તો
ચોરાસીના ચક્કરમાં હાથ નહિ આવે. સમકિતને સોંઘુ બતાવે તેથી શું એક લાખનો હિરો પાંચ પૈસામાં કાંઈ
મળી જાય? તેની પૂરેપૂરી કીંમત દેવી પડે છે તેમ આત્મામાં તીવ્ર જિજ્ઞાસા પૂર્વક અપૂર્વ પ્રયત્ન કરવો પડે છે.
સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર ત્રણે મહાન રત્ન છે, તે કોને કહેવા, નીચે પુણ્ય–પાપ હોય પણ તે અંર્ત