Atmadharma magazine - Ank 214
(Year 18 - Vir Nirvana Samvat 2487, A.D. 1961).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 5 of 21

background image
: : આત્મધર્મ : ૨૧૪
ભવના નાશ માટેની ભાવના
(ભાવપ્રાભૃત ગા. ૬ થી ૧૯ ઉપરના વૈરાગ્યપૂર્ણ પ્રવચનોમાંથી)
*
जाणहि भावं पढमं किं ते लिंगेण भावरहिएण ।
पंथिय! सिवपुरिपंथं जिणउवइठ्ठं पयत्तेण ।। ६।।
હે શિવપુરીના પથિક! તું સમ્યગ્દર્શનાદિ ભાવોને જાણ; ભાવરહિત એકલા બાહ્યલિંગથી કાંઈ સાધ્ય
નથી. સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ જે શિવપુરીનો પંથ, તે પ્રયત્ન વડે સધાય છે, એમ જિનભગવંતોએ કહ્યું
છે. માટે હે સિદ્ધપદના સાધક! પ્રથમ પ્રયત્ન વડે તું ભાવને જાણ. સમ્યગ્દર્શનાદિ ભાવોરૂપ મોક્ષમાર્ગ મહા
પ્રયત્ન વડે સિદ્ધ થાય છે. એક જગ્યાએ ગુરુ શિષ્યને કહે છે કે: હે શિષ્ય! ભગવાનની આજ્ઞામાં આળસ તને
ન હશો, અને ભગવાનની આજ્ઞા બહાર પ્રવર્તન તને ન હશો. હવે ભગવાનની આજ્ઞા શું છે? ભગવાનની
આજ્ઞા તો સ્વભાવ–સન્મુખ પ્રયત્ન કરવાની છે. સમ્યગ્દર્શન પણ પ્રયત્ન વગર થતું નથી. ચિદાનંદ સ્વભાવ
તરફના અપૂર્વ પ્રયત્નથી જ મોક્ષમાર્ગ સધાય છે. ક્રમનિયમિતપર્યાય છે માટે પુરુષાર્થ નથી–એમ નથી.
ક્રમનિયમિતનો નિર્ણય કરનાર જીવ પણ જ્ઞાનસ્વભાવની સન્મુખતાપૂર્વક જ તે નિર્ણય કરી શકે છે, ને તેમાં
સ્વસન્મુખ પ્રયત્ન આવી જ જાય છે.
આચાર્યદેવ કહે છે કે પ્રથમ તું સમ્યગ્દર્શનાદિ ભાવોને જાણ! કોને કહે છે?–શિવપુરીના પથિકને કહે છે.–
મીઠું સંબોધન કરીને આચાર્યદેવ કહે છે કે હે શિવપુરીના પથિક! હે મોક્ષનગરીના પ્રવાસી! તું મોક્ષના કારણરૂપ
સમ્યગ્દર્શનાદિ ભાવોને પ્રયત્નથી જાણ. એના વગર દ્રવ્યલિંગવડે કાંઈ પણ સાધ્ય નથી, એટલે કે સમ્યગ્દર્શન
વગર પંચમહાવ્રતાદિ પણ નિષ્ફળ છે, તેના વડે શિવપુરીમાં પહોંચાતું નથી, તે શિવપુરીનો માર્ગ નથી.
ભગવાને તો “સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રાણિ” મોક્ષમાર્ગ કહ્યો છે, પણ શરીરમય કે રાગમય એવા
બાહ્યલિંગને મોક્ષમાર્ગ કહ્યો નથી. ભગવાને દ્રવ્યલિંગને મોક્ષના સાધન તરીકે ઉપાસ્યું નથી પણ સમ્યગ્દર્શન–
જ્ઞાન–ચારિત્રની જ મોક્ષમાર્ગ તરીકે ઉપાસના સર્વ અર્હંતોએ કરી છે, ને તે જ મોક્ષમાર્ગ ઉપદેશ્યો છે. માટે હે
જીવ! પુરુષાર્થવડે તું આવા મોક્ષમાર્ગને જાણ.
હે શિવપુરીના પથિક! જિનવરોએ કહેલા પ્રયત્ન વડે તું ભાવલિંગને સાધ; સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–
ચારિત્રરૂપ જે ભાવલિંગ તે અંતર્મુખ પ્રયત્નવડે સાધ્ય છે, ને તે જ શિવપુરીનો પંથ છે. રે પથિક! પહેલાં તું
પંથને જાણ. મોક્ષનો પંથ દેહની ક્રિયામાં નથી, રાગમાં નથી, પણ સમ્યગ્દર્શનપ્રધાન એવું જે ભાવલિંગ તે જ
મોક્ષનો પંથ છે સર્વ ભાવોમાં સાર એવો જે શુદ્ધભાવ–એટલે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર, તે જ પરમ હિતરૂપ
છે, એવા ભાવને હે પથિક! તું પ્રયત્નવડે સાધ. આવા શુદ્ધભાવ વગર રે જીવ! તેં અનંતવાર બાહ્યલિંગો
ગ્રહ્યાં ને છોડ્યાં. આચાર્યદેવ કરુણાથી કહે છે કે હે સત્પુરુષ! શુદ્ધભાવને જાણ્યા વગર આ સંસારમાં
પરિભ્રમણ કરતાં તે મનુષ્ય થઈને અનંતવાર નિર્ગ્રંથ રૂપ અને પંચમહાવ્રત અંગીકાર કર્યા ને છોડ્યા, છતાં
શુદ્ધભાવ વગર તારું કલ્યાણ ન થયું, ને તું ચાર ગતિમાં ભમતો જ રહ્યો. જે હિત સાધવા