કણીમાં અસંખ્ય શરીરો છે ને એકેક શરીરમાં અનંતા જીવો છે. તેમાં જન્મીને અનંતવાર અગ્નિમાં બફાયો.
ચિદાનંદ તત્ત્વને સાથે ને સાથે રાખીને ચારગતિમાં ભમ્યો પણ તેં તારા ચિદાનંદતત્ત્વને ઓળખ્યું નહીં.
એકેન્દ્રિય વગેરેમાં તો નરક કરતાં ય અનંતગણું દુઃખ છે. પાણીરૂપે જન્મ્યો ને ભાજીમૂળારૂપે પણ જન્મ્યો.
બાપુ! તારા દુઃખ તો તેં ભોગવ્યાં ને ભગવાને જાણ્યા. એવા દુઃખોથી છૂટવાના ટાણા હવે આવ્યા છે, માટે હવે
તું ઊંધી રહીશ મા! સમ્યગ્દર્શનાદિ ભાવોને ઓળખીને પ્રયત્નવડે તે પ્રગટ કરજે! અરે, તું જગતનો સાક્ષી
જ્ઞાનઆનંદથી ભરેલો, તે અજ્ઞાનથી સંસારની ચારગતિમાં આવા ભયાનક દુઃખને પામ્યો, હવે તો આત્માને
ઓળખીને તેની ભાવના ભાવ! હવે તો જિનમાર્ગનું શરણું લે! અગ્નિકાય પવનકાય કે વનસ્પતિકાયમાં
એકેન્દ્રિયપણે જન્મીને મહાદુઃખ પામ્યો. શાસ્ત્રોથી છેદાયો, અગ્નિથી બફાયો–કાચેકાચો ખવાયો,–એવા અનંત
પ્રકારના દુઃખો પામ્યો;–એક સમ્યગ્દર્શનરૂપી ભાવ વગર! સમ્યગ્દર્શનરૂપી જિનભાવના તે સર્વદુઃખોથી છૂટવાનો
પરમ ઉપાય છે. એકેન્દ્રિયમાંથી અનંતકાળે બહાર નીકળીને ત્રસકાય પામીને વિકલેન્દ્રિય થયો–ઈયળ, કીડી,
મકોડા વગેરેમાં અવતર્યો, ત્યાં પણ છેદાયો, ભેદાયો; ત્યાં મન નહિ, ચૈતન્યશક્તિ ઘણી હારી ગયેલો, ને મહા
દુઃખો પામ્યો. કદીક પંચેન્દ્રિય તીર્યંચ થયો તો ત્યાં પણ તીવ્ર વેદના, ભૂખ, તૃષા વગેરેના દુઃખ પામ્યો.
અનાદિકાળથી તેં દુઃખ–દુઃખ ને દુઃખ જ વેદ્યાં છે, સુખની કણિકા પણ તું પામ્યો નથી. તે દુઃખોથી છૂટવા અને
આત્માનું સુખ પામવા તું જિનભાવના ભાવ! આત્માને ભૂલીને રાગદ્વેષની મલિનતામાં રગદોળાઈને તું દુઃખ
પામ્યો અરે, આત્માની સન્મુખ થાઉં તો સમ્યગ્દર્શનાદિ થાય ને તો જ દુઃખોથી છૂટાય–એવી વાત પણ પ્રીતિથી
કદી સાંભળી નથી. માટે હવે અનંતકાળના દુઃખથી છૂટવાનો આ અવસર આવ્યો છે, હવે તો તે દુઃખથી
છૂટવાનો માર્ગ લે! ભાઈ! જેમાં દુઃખની ગંધ પણ નથી એવા આત્મસ્વભાવની રુચિ કર, પ્રીતિ કર, ઓળખાણ
કર–જેથી દુઃખોથી તારો છૂટકારો થાય.
આકસ્મિક, શારીરિક માનસિક અને સાહજિક–એટલે વિષયવાંછા વગેરેના તીવ્ર દુઃખો નિરંતર ભોગવી રહ્યો
છે. ચૈતન્યમાં શાંતિ અને પરમાત્મપદ પડ્યું છે તેના તરફ ઝૂકીને જિનભાવના ભાવે તો દુઃખનો નાશ થાય.
ચૈતન્યને ચૂકીને અનેક પ્રકારના વિષયોની વાંછા કરે પણ ઈષ્ટ વિષયો તો મળે નહિ, એટલે આકુળતાથી
દુઃખી દુઃખી થાય છે. પ્રથમ તો નવ માસ સુધી માતાના પેટમાં સંકોચાઈને રહ્યો તેમાં દુઃખ પામ્યો; કોઈને
માતા–પિતાનું દુઃખ, કોઈને સ્ત્રી–પુત્રનું દુઃખ, કોઈને શરીરનું દુઃખ, કોઈને મનનું દુઃખ–એમ બાહ્યવલણમાં
એકાંત દુઃખ, દુઃખ ને દુઃખ જ છે; અંતર વલણમાં જ સુખ છે. રાજાઓ પણ સુખી નથી, સુખી તો સંત–
ધર્માત્મા મુનિવરો છે. જિનભાવનાથી જેણે સમ્યગ્દર્શનાદિ પ્રગટ કર્યા છે તેઓ જ આ જગતમાં ખરેખર
ખરેખર સુખી છે. માટે હે ભાઈ! હવે તો તું જિનભાવના ભાવ, કે જેથી તારા ભવદુઃખનો નાશ થાય.
ઋદ્ધિવાળા દેવોને દેખીને અંતરમાં ઈર્ષાથી બળતરા થાય. અપ્સરા વગેરેનો વિયોગ થતાં દુઃખ થાય.
શુદ્ધભાવ–સમ્યગ્દર્શનાદિ પ્રગટ કર્યા વગર દ્રવ્યલિંગી સાધુપણું પાળે ને સ્વર્ગમાં જાય તો ત્યાં પણ આ જ
હાલત છે, વિષયોનો લોભી થઈને દુઃખમાં ઝૂલે છે, ચૈતન્યમાં ઝૂલનારા સંતો જ સુખી છે.
કરીશ. જે દ્રવ્યલિંગી થઈને પણ ઈર્ષાળુતા વગેરે અશુભભાવના ભાવે છે તે ઢોલકાં વગાડનાર હલકા દેવ–
વ્યંતર–ભૂતડાં