સર્વજ્ઞ ભગવાનની દિવ્યવાણીરૂપ જે પ્રવચન, તેનો સાર આ પ્રવચનસારમાં છે, અને તેમાં પણ
સાર સંક્ષેપમાં પ્રકાશે છે. પહેલાં સંસારતત્ત્વ બતાવ્યું, પછી મોક્ષતત્ત્વ અને મોક્ષનું સાધનતત્ત્વ બતાવ્યું. હવે આ
ચોથા રત્નદ્વારા આચાર્યદેવ મોક્ષના સાધનરૂપ જે શુદ્ધોપયોગ તેને સર્વ મનોરથના સ્થાન તરીકે અભિનંદે છે–
છે શુદ્ધને નિર્વાણ, શુદ્ધ જ સિદ્ધ, પ્રણમું તેહને. ૨૭૪
શેના મનોરથ હોય? સંસાર–સંબંધી કોઈ મનોરથ મોક્ષાર્થી–ધર્માત્માને હોતા નથી. અહો, આત્માના
સ્વભાવના શાંત રસને જે પ્રાપ્ત કરાવે–એવી આ વાત છે.
જીવના મનોરથ હોય. શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપને પહેલાં તો સમસ્ત પરદ્રવ્યોથી ને રાગાદિથી જુદું જાણ્યું છે, પછી
તેમાં શુદ્ધોપયોગવડે લીન થઈને સાક્ષાત્ મોક્ષમાર્ગી શ્રમણ ક્્યારે બનુ, ને ક્્યારે કેવળજ્ઞાન–કેવળદર્શન પ્રગટ
કરીને સિદ્ધપદને પામું!–આવા સર્વ મનોરથની સિદ્ધિનું સ્થાન શુદ્ધોપયોગ છે. અહો, આવો શુદ્ધોપયોગ
અભિનંદનીય છે, તે જ મોક્ષનું સાક્ષાત્ સાધન છે. આવા શુદ્ધોપયોગને નમસ્કાર હો,–કઈ રીતે? કે જેમાંથી
સ્વ–પરનો વિભાવ અસ્ત થઈ ગયો છે એવો નમસ્કાર,–એટલે કે નમસ્કાર કરનાર પોતે જ તેવા
શુદ્ધોપયોગરૂપે પરિણમી જાય છે તેથી તેમાં સ્વ–પરનો ભેદ રહેતો નથી.
અચિંત્ય શક્તિવાળું, અતીન્દ્રિય આનંદમય એવું કેવળજ્ઞાન, તે ચૈતન્યમાં એકાગ્રતાથી જ થાય છે.
એકાગ્રતારૂપ જે શુદ્ધોપયોગ તેનાથી જ કેવળજ્ઞાનના મનોરથ પૂરા થાય છે.
પરમાનંદ અવસ્થાઓમાં સ્થિત આત્મસ્વભાવની ઉપલબ્ધિથી ગંભીર એવા ભગવાન સિદ્ધ, તે ‘શુદ્ધ’ જ હોય
છે, અર્થાત્ શુદ્ધોપયોગી જીવ જ તે સિદ્ધદશા પામે છે. શુદ્ધોપયોગમાં સાક્ષાત્ સિદ્ધપદનાં દર્શન થાય છે.
સિદ્ધપદનું સાક્ષાત્ સાધન શુદ્ધોપયોગ છે. આહા, શુદ્ધોપયોગ સર્વ મનોરથની સિદ્ધિનું સ્થાન છે. રાગમાં એવી
તાકાત નથી કે મોક્ષાર્થીના મનોરથ પૂરા કરે. નિર્વિકલ્પ પ્રતીતિ અને જ્ઞાન વગર જેનો પાર ન પામી શકાય
એવું ગંભીર જે સિદ્ધપદ, તેની પ્રાપ્તિ શુદ્ધોપયોગીને જ થાય છે. આવો શુદ્ધોપયોગ તે અભિનંદનીય છે, તે
આદરણીય છે, તે મનોરથનું સ્થાન છે. જેમ બાળકના મનના સર્વ મનોરથ માતા પાસે પૂરા થાય છે તેમ
મોક્ષાર્થી ધર્માત્માના સર્વ મનોરથ શુદ્ધોપયોગ વડે પુરા થાય છે. વ્યવહારના અવલંબન વડે