: ૧૬ : આત્મધર્મ : ૨૧પ
વળી આત્મજ્ઞ જ્ઞાનીની સેવાની વાત કરી, એટલે સામે નિમિત્તપણે જ્ઞાની જ હોય, અને જ્ઞાની કેવા
હોય–તેની ઓળખાણ પોતાને હોવી જોઈએ. એકલા શાસ્ત્ર ભણેલાની અહીં વાત નથી, શાસ્ત્રભણતર
અનંતવાર કર્યું છતાં જો અનુભવ ન કર્યો તો તેણે આત્માની વાત સાંભળી નથી.
પોતે અજ્ઞાની છે ને જ્ઞાનીના હૃદયને ઓળખતો નથી એવા જીવને ભિન્ન આત્માનું એકપણું દુર્લભ છે.
જો જ્ઞાનીને ઓળખે ને રાગથી જુદો પડી સ્વભાવ તરફ વળે તો તો સુલભ છે, પણ રાગની રુચિથી પોતે
સ્વયં અજ્ઞાની છે ને જ્ઞાનીની ઓળખાણ–સેવા (તેમણે કહ્યું તેવું લક્ષ) કરતો નથી, તેથી તેને
એકત્વસ્વભાવની પ્રાપ્તિ દુર્લભ છે.
અનાદિથી બહિર્મુખવૃત્તિમાં જ જીવ દોડે છે, પોતાને તેવી રુચિ છે તેથી શાસ્ત્રમાંથી પણ તેવી જ વાત
પોષે છે, બીજા અજ્ઞાનીઓના સંગે તેવું જ પોષણ કરે છે, પણ ચૈતન્યસ્વભાવની અંતર્મુખવૃત્તિ કદી કરી નથી,
તેવી વાત સમજાવનારા જ્ઞાની પાસેથી તે સમજ્યો નથી તેથી તે દુર્લભ છે. નિશ્ચયથી તો સ્વભાવ સુલભ છે
કેમકે તે સ્વાધીન છે અને સંયોગ તો સ્વાધીન નથી માટે દુર્લભ છે. અનંતકાળથી સ્વભાવ નથી સમજ્યો માટે
દુર્લભ છે છતાં જ્યારે કરવા માંગે ત્યારે સ્વાધીનપણે થઈ શકે છે માટે સુગમ છે. એક ઠેકાણે તો કહે છે કે
જેઓ ચૈતન્યના સ્વાનુભવની વાર્તા–ચર્ચા પણ કરે છે તેઓ ધન્ય છે.
એકત્વસ્વભાવની દુર્લભતા બતાવીને આચાર્ય ભગવાન કરુણાથી કહે છે કે અમે તે એકત્વસ્વભાવ
અમારા સમસ્ત વૈભવથી દર્શાવીએ છીએ:–
દર્શાવું એક–વિભક્ત એ, આત્મા તણા નિજવિભવથી;
દર્શાવું તો કરજો પ્રમાણ, ન દોષ ગ્રહ સ્ખલના યદિ.
હે જીવો! શુદ્ધાત્મસ્વરૂપ તમે કદી જાણ્યું નથી–અનુભવ્યું નથી તે અમે સ્વાનુભવથી દર્શાવીએ છીએ...હે
શિષ્યો! તમે તમારા સ્વાનુભવથી તે જાણજો. જુઓ, આચાર્યદેવની શૈલી!! આવી વાત સ્વાનુભવથી
દર્શાવનારા અમે મળ્યા, અને તે ઝીલનારા શિષ્યમાં તેવી પાત્રતા ન હોય એમ બને નહીં. “અહો, અપૂર્વ વાત
છે...અમારે અમારા આત્મામાં નવું–અપૂર્વ કાર્ય કરવું છે ને અમારે માટે આ નવી અપૂર્વ વાત છે”–એમ
અંદરથી તૈયાર થઈને શિષ્ય સાંભળે છે. જે શિષ્ય આત્માને સમજવાનો પાત્ર થઈને સાંભળવા ઊભો છે એવા
શિષ્યને આત્માનું સ્વરૂપ દર્શાવીએ છીએ–એમ વક્તા–શ્રોતાની, અને ઉપાદાન–નિમિત્તની અપૂર્વ સંધી છે.
શ્રોતા અપૂર્વભાવે સાંભળે છે. આચાર્યદેવને નિઃશંકતા છે કે અમે શુદ્ધાત્મા દર્શાવીએ છીએ ને શ્રોતા શિષ્ય તે
સમજી જ જશે.
અરે જીવો! અનંતકાળથી આત્માના ચિદાનંદ સ્વરૂપની વાર્તાનું રુચિથી શ્રવણ પણ નથી કર્યું, રાગાદિની
જ રુચિ–પરિચય–શ્રવણ કર્યું છે. જ્યાંથી ધર્મ થાય, જેમાંથી સુખ થાય–તે તત્ત્વ કેવું છે તે હું દેખાડું છું.
‘અત્યારસુધી ઘણા સંતોએ દેખાડયું હતું ને?’ પણ મેં દેખ્યું ન હતું તેથી મારે માટે તો આચાર્યદેવ
નવું જ દેખાડે છે. પૂર્વે અનંતા સંતો ચૈતન્યને દર્શાવનારા થઈ ગયા ને અનંતા જીવો સમજીને મુક્તિ પામ્યા,
પણ તે વખતે હું અંદરથી ન ઊછળ્યો, હું મારું સ્વરૂપ ન સમજ્યો–તેથી મેં તો આત્મસ્વરૂપની વાત ખરેખર
કદી સાંભળી જ નથી તેથી મારે માટે તો આ શ્રવણ તે અપૂર્વ છે. વર્તમાન શ્રોતાનો ભાવ અપૂર્વ છે ત્યાં
આચાર્યદેવ કહે છે કે–હું વર્તમાન મારા નિજવૈભવના આનંદના અનુભવમાં ઊભેલો–તમને તેનો માર્ગ
કહીશ. માત્ર કોઈક પાસેથી સાંભળેલું કહીશ–એમ નથી કહેતા, પણ પોતે સ્વાનુભવની નિઃશંકતા સહિત કહે
છે કે મારો જે નિજવૈભવ છે તેના વડે હું શુદ્ધાત્મા દર્શાવીશ, અને હે શ્રોતાજનો! તમે પણ તમારા સ્વાનુભવ
વડે તે પ્રમાણ કરજો.–આમ કહીને ઉપાદાન–નિમિત્તની અપૂર્વ સંધિ કરી છે.
વર્તમાનમાં આ પૃથ્વી ઉપર વિદેહક્ષેત્રમાં સીમંધરનાથ સાક્ષાત્ તીર્થંકર પરમાત્મા બિરાજી રહ્યા છે,
જ્યાં અનેક ગણધરો–મુનિઓ–શ્રુતકેવળી ભગવંતો બિરાજે છે, દિવ્યધ્વનિમાં ચૈતન્યના ધોધ ઊછળે છે, ત્યાં
કુંદકુંદાચાર્ય–