Atmadharma magazine - Ank 215
(Year 18 - Vir Nirvana Samvat 2487, A.D. 1961).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 7 of 25

background image
: ૬ : આત્મધર્મ : ૨૧પ
અથવા આટલું કરવાથી તેને કાંઈક તો ધર્મ થતો હશે! –ના ના; એ તો સંસારમાર્ગમાં જ છે.
સંસારતત્ત્વ તે પાંચ ભાવમાંથી કયા ભાવમાં આવે?–સંસારતત્ત્વ તે ઔદયિકભાવમાં આવે છે; અને
નવતત્ત્વમાંથી પુણ્ય–પાપ–આસ્રવ ને બંધ એ ચારે તત્ત્વો તે સંસારતત્ત્વ છે. અહીં તો કહે છે કે મિથ્યાદ્રષ્ટિ
શ્રમણાભાસને સંસારતત્ત્વ જ જાણવું; મિથ્યાત્વ તે જ મૂળ સંસાર છે. પં. બનારસીદાસજી નાટક–સમયસારમાં
સ્પષ્ટ કહે છે કે “પ્રગટ હો કિ મિથ્યાત્વ હી આસ્રવ–બંધ હૈ ઔર મિથ્યાત્વકા અભાવ અર્થાત્ સમ્યક્ત્વ
સંવર–નિર્જરા–મોક્ષ હૈ.” મિથ્યાત્વમાંથી જે બહાર નીકળ્‌યો તે સંસારતત્ત્વમાંથી બહાર નીકળ્‌યો. અને
સમ્યક્ત્વ વગર ભલે ઘરબાર છોડીને જંગલમાં રહે તો પણ તે સંસારતત્ત્વથી બહાર નીકળ્‌યો નથી...અંદરમાં
સંસાર માંડીને જ બેઠો છે, જ્યાં જાય ત્યાં મિથ્યાભાવરૂપ સંસારને ભેગોને ભેગો જ ફેરવે છે. જેમ કડવું
કરિયાતું સાકરની કોથળીમાં ભરે તેથી કાંઈ તે કડવું મટીને મીઠું ન થઈ જાય; તેમ મિથ્યાદ્રષ્ટિ જીવ દ્રવ્યલિંગ
ધારણ કરે તેથી કાંઈ તે સંસારતત્ત્વ મટીને મોક્ષમાર્ગી ન થઈ જાય. જ્યાં મિથ્યાત્વ છે ત્યાં સંસારતત્ત્વ જ છે–
એમ સમજવું.
હવે સંસારતત્ત્વની સામે મોક્ષતત્ત્વ શું છે? તે વાત આચાર્યદેવ ૨૭૨ મી ગાથામાં કહે છે.
[૨]
હવ બજા રત્ન : : ગથ ૨૭૨ :
ક્ષત્ત્ સ્રૂ પ્ર
અયથાચરણહીન સૂત્ર–અર્થસુનિશ્ચયી ઉપશાંત જે,
તે પૂર્ણ સાધુ અફળ આ સંસારમાં ચિર નહિ રહે. ૨૭૨

સંપૂર્ણ શ્રામણ્યવાળા સાક્ષાત્ શ્રમણને મોક્ષતત્ત્વ જાણવું.–તે શ્રમણ આ સંસારમાં લાંબોકાળ નહિ રહે,
અલ્પકાળમાં જ મોક્ષરૂપે પરિણમશે, તેથી તે શ્રમણને મોક્ષતત્ત્વ જાણવું. કેવા છે તે શ્રમણ? ત્રણલોકની
કલગી સમાન નિર્મળ વિવેકરૂપી દીવી એટલે કે ભેદજ્ઞાનની નિર્મળજ્યોતિનો પ્રકાશ તેમને પ્રગટ્યો છે, તે
જ્ઞાનપ્રકાશવડે પદાર્થોના સ્વરૂપનો યથાર્થ નિશ્ચય કર્યો છે, તેથી ઉત્સુક્તા દૂર કરીને સ્વરૂપમાં તેઓ સ્થિર
થયા છે. અંતર્મુખ થઈ સચ્ચિદાનંદના મહેલમાં પેસીને તેના અનુભવમાં એવા તૃપ્ત–તૃપ્ત થયા છે કે તેમાંથી
બહાર નીકળતા નથી, સ્વરૂપમંથર થયા છે, સ્વરૂપમાં જામી ગયા છે, સ્વરૂપની પ્રશાંતિમાં મગ્ન થયા હોવાથી
હવે વિભાવમાં જવા માટે આળસુ છે, સુસ્ત છે, ચૈતન્યમાં વળ્‌યા તે વળ્‌યા, હવે કદી તેમાંથી બહાર નીકળવાનું
જ નથી એમ અંદરમાં જામી ગયા છે, સતત્ ઉપશાંત વર્તે છે, અકષાયસ્વરૂપમાં લીનતા છે ત્યાં કષાયનો
અભાવ છે એટલે ઉપશમભાવનો ઢગલો ભેગો થતો જાય છે, અજ્ઞાનીને તો મોહનો ઢગલો ભેગો થાય છે ને
આ મોક્ષમાર્ગી મુનિરાજને સ્વરૂપના ઉપશમભાવનો ગંજ–ઢગલો ભેગો થાય છે. વળી અયથાચાર તેમને દૂર
થયા છે, અશુભ તો છે જ નહિ ને શુભવૃત્તિના ઉત્થાન જેટલો અયથાચાર પણ દૂર થયો છે; વળી તે શ્રમણ
નિત્ય જ્ઞાની છે, શુદ્ધોપયોગી થઈને સતત્ જ્ઞાની વર્તે છે, સ્વરૂપમાં જ્ઞાનનો ઉપયોગ એવો જામ્યો છે કે હવે
બહાર નીકળવાનો નથી. એવા તે શુદ્ધોપયોગી શ્રમણો ઉત્કૃષ્ટ સાધકભાવને પામ્યા હોવાથી શ્રામણ્યથી
પરિપૂર્ણ છે, મોક્ષનું ઉત્કૃષ્ટ સાધન તેમને વર્તે છે, તેથી તેમને મોક્ષતત્ત્વ જ કહી દીધા છે. તે શુદ્ધોપયોગી શ્રમણે
પહેલાંનાં સમસ્ત કર્મોને લીલામાત્રથી નષ્ટ કર્યાં છે અને