‘શુદ્ધનય’ છે. રાગનો જે ભાગ બાકી રહ્યો તેને હેયરૂપે જાણે તે ‘વ્યવહારનય’
છે, તેમ જ ક્રમે થતા શુદ્ધિના ભેદને પણ જાણે તે પણ ‘વ્યવહારનય’ છે.
ભેદને જાણવા તે ‘વ્યવહારનય’ છે.
લઈને તેમાં ઢળવું તેનું નામ ‘શુદ્ધનય’ છે.
(–રુચિ) કરીને અશુદ્ધનય–વ્યવહારનો વિષય આદર કરવા યોગ્ય–અનુસરવા
યોગ્ય નથી એમ જાણવું. શરીર, મન, વાણી મારાં નથી; હું તેનો કર્તા,
કરાવનાર કે પ્રેરક નથી; પુણ્ય પાપરૂપ વિકાર તે જળમાં સેવાળ જેમ મેલ છે.
તે મારું સ્વરૂપ નથી. વળી તે બંધનું–દુઃખનું કારણ છે પણ ધર્મનું કારણ નથી.
માટે તેનો (અશુદ્ધનયના વિષયોનો) આદર–આશ્રય–રુચિ છોડવો–માત્ર નિજ
શુદ્ધસ્વરૂપનો નિજમાં આદર–આશ્રય કરવો–આ કરવાનું આવ્યું. ઘણા પૂછે છે
કે સાચું જાણીને કરવું શું? ઉત્તર કે–આ સાચા જ્ઞાનની ક્રિયા કરવી. અહીં તે
સત્યજ્ઞાનક્રિયા કરવાની વાત જ કહેવાય છે.
થાય છે. કટકા કરવાથી નહિ. વળી અંદરની શક્તિ–સામર્થ્ય, યોગ્યતા છે તેથી
તેમાંથી તે પ્રગટ થાય છે, બહારથી આવે એમ નથી. તેમ દરેક આત્મા દેહથી
જુદો, પોતપોતાની અનંત જ્ઞાનાનંદ શક્તિથી સદાય એકમેક છે. તેને ભૂલીને
બાહ્ય વલણ કરે છે તેથી પુણ્ય–પાપ, રાગ–દ્વેષ, હર્ષ–શોકની વૃત્તિ ઊઠે છે. પણ
તેવો અને તેટલો આત્મા નથી પણ પીપરના દ્રષ્ટાંતે પૂર્ણજ્ઞાનઘન શક્તિથી
ભરેલો આત્મા છે, તે સદાય એવો ને એવો છે. તેને દ્રષ્ટિમાં લઈ, તેનાં શ્રદ્ધા–
જ્ઞાન અને તેમાં એકાગ્રતા કરવાથી તેનો જ્ઞાનાનંદ સ્વભાવ પ્રગટ થાય છે,
પણ કોઈ નિમિત્ત
નિશ્ચય કરી તેના આશ્રયવડે તેની પવિત્રદશા પ્રગટ કરી શકાય છે.
જેવો છે એમ તે ન માને. કોઈ જડકર્મ વગેરે મને રાગદ્વેષ કરાવે કે સુખદુઃખ
આપે એમ તે ન માને, પરનું હું કાંઈ કરી શકું છું પર મારૂં કાંઈ કરી શકે છે
એમ તે ન માને. કેમ કે ત્રણ, કાળ ત્રણલોકમાં એમ બની શકતું નથી.