જેઠ : ૨૪૮૮ : પ :
જો ચૈતન્યનેત્ર ખોલી આ આત્મા પોતાની અનંત ચૈતન્યમય શક્તિનું અવલોકન કરે, નિત્યચિદાનંદ સ્વરૂપ તે
જ હું છું એમાં એકતા બુદ્ધિ કરે તો આ સ્થિતિમાં પણ આત્મજ્ઞાન થાય ને ભવભવનો અંધાપો અને ભાવ
નિદ્રા ટળે, ચૈતન્યનેત્રમાં અંધાપો નથી.
પ. પૂર્વે ઘણા પુણ્યથી અત્યારે મનુષ્યભવ પામ્યો પણ આત્મજ્ઞાનવડે ભવચક્રનો આંટો ન ટાળે તો
મનુષ્યપણું શું કામનું? “ભવચક્ર” ના ટુકડામાં ભાવરહિત થવાની વાત બતાવી છે. જેમ ફેરકુદડીની રમતમાં
ચક્રાવો ફરનારને સ્થિર થવું હોય તો તેનાથી ઉલટી દિશામાં ચક્કર મારે તો સ્થિર રહી શકે. તેમ આ જીવ
ઊંધી દ્રષ્ટિવડે અનાદિથી ભ્રમણ કરી રહ્યો છે. બહારમાં અનુકૂળતા–પ્રતિકૂળતા માની, દુઃખી થાય છે. પણ
અંતરમાં દ્રષ્ટિ વાળે ને વિચાર કરે કે હું તો નિત્ય જાણનાર સ્વરૂપે છું. દુઃખ મારૂં સ્વરૂપ નથી. શરીર, વાણી,
સંયોગ મારામાં નથી, હું તેના આધારે નથી. દરેક આત્મામાં અનંતજ્ઞાનાદિ શક્તિ સદાય છે. દરેક આત્મામાં
શક્તિરૂપે પરમાત્મપણું છે. જેમ કાચા ચણામાં મીઠાસ ભરી પડી છે, શેકતાં તે પ્રગટે છે. તેમ આત્મામાં આનંદ
ભર્યો છે, તે સમ્યગ્જ્ઞાનવડે સ્વાદમાં આવે છે. તેની ખબર નથી તેથી રાગ–દ્વેષ, પુણ્ય–પાપના વિકારમાં સુખ
માની બેઠો છે.
૬. આ બહારનાં નેત્ર ન હોય ત્યાં અરેરાટી છૂટે છે પણ અંદરમાં શાશ્વત ચૈતન્યતત્ત્વને ભૂલી રહ્યો છે
તે અનાદિનો ભાવ અંધાપો છે. તે અજ્ઞાનમાં અંધ થઈને ભવ–ભવમાં ભટકી રહ્યો છે તેની અરેરાટી થતી
નથી કે અરે! આ અજ્ઞાનના અંધાપા કેમ ટળે?
૭. હું કોણ છું ને મારો આત્મા શું ચીજ છે તેનું સત્સમાગમે ભાન કરીને, અંતરમાં સમ્યગ્જ્ઞાનચક્ષુ
ખોલે તો જ ભવભવનો અંધાપો ટળી જાય.
૮. ગાંધીજી જ્યારે વિલાયતથી આવ્યા ત્યારે શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીના પરિચયથી તેમના જ્ઞાનના
વિકાસની અસાધારણ તાકાત દેખીને પ્રભાવિત થયા હતા.
૯. હું કોણ છું? શું સ્વરૂપ છે મારું ખરું? એનો પ્રથમ વિચાર જોઈએ. બહારમાં સુખ માની “સુખ
પ્રાપ્ત કરતાં સુખ ટળે છે. લેશ એ લક્ષે લહો, ક્ષણક્ષણ ભયંકર ભાવ મરણે કાં અહો! રાચિ રહો!” દેહમંદિરમાં
આત્મા શાશ્વત જ્ઞાન–આનંદ સ્વરૂપે છે તેનું ભાન કરી, હું અવિનાશી જ્ઞાન છું એવો અનુભવ કરતાં
ભવચક્રનાં આટાં ટળી જાય છે.
૧૦. આ શરીર તો હાડકા છે, ધૂળ છે. આત્મા સચ્ચિદાનંદમય છે, તેને ભૂલીને પરને લઈને સુખ માને
છે પણ પરાશ્રયે સુખ પ્રાપ્ત કરવાના ઉપાયો બધા મિથ્યા છે. એનાથી તો સુખ–શાંતિ સ્વાધિનતા ટળે છે. એક
પગનો અવયવ તુટી જાય તો રાડ નાખે, તો પછી આખો દેહ છોડતાં તો કેટલો દુઃખી થશે? સંસારના માન–
અપમાન ખાતર માનેલાં દુઃખથી છૂટવા દેહને જતો કરવા બળી મરે છે અને ત્યાં કદાચ રાડ પણ ન પાડે.
જુઓ! આમાંથી એ સિદ્ધાંત નીકળે છે કે આ શરીર ન હોય તો પણ એકલો તેનાથી જુદો રહીને પણ સુખી
થઈ શકે છે. એવો સુખ–સ્વભાવ એકલો પોતામાં છે એમ–સાબિત થાય છે.
૧૧. દેહ છોડીને સુખી થાઉં–એનો અર્થ એ થયો કે, દેહમાં સુખ કે આનંદ નથી, પણ આત્મામાં જ
સ્વાધીન સુખ અને આનંદ છે ને તે અંતરમાં સમ્યગ્જ્ઞાન નેત્રવડે દેખાય છે. અનુભવમાં આવે છે. આ
અંતરના ઉપાયવડે ભવનો અંત આવે છે અને આત્મા એકલો જડ શરીર વિનાનો, જ્ઞાનાનંદ શરીરી સ્વયં
સુખરૂપે થઈને સદા મુક્ત રહે છે.
૧૨. બાળ, યુવાન, વૃદ્ધ અવસ્થા દેહને છે, આત્માને નથી. અંદર પોતે ચૈતન્યમૂર્તિ છે તેને જ્ઞાનચક્ષુથી
દેખે તો સ્વયં જ્ઞાન છે. એનું ભાન કરી વારંવાર તેનો અનુભવ કરવો તે જ શાંતિ પ્રગટ કરવાનો ઉપાય છે.
શાંતિ બહારથી મળે એમ નથી.
૧૩. બહારમાં હિંસા કે અહિંસા નથી. પુણ્ય–પાપની લાગણી દુઃખદાતા છે, તે ચૈતન્યની જાગૃતિની
ઘાતક હોવાથી હિંસા છે, માટે વિકારની રુચિ છોડી,