: ૧૨ : આત્મધર્મ : ૨૪૮૮
મલીન ભાવ આસ્રવતત્ત્વ છે. તેને જે ધર્મ માને–મનાવે તે હિંસા કરનાર મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે, અધર્મી છે, રાગને
ધર્મ મનાવનારા જૈનશાસનના લુંટારા–ડાકુ છે.
શ્રી ટોડરમલજીએ પૂર્વાચાર્યોના કથનના આધારે નિશ્ચયવ્યવહારનું સ્વરૂપ જેમ છે તેમ સ્પષ્ટ કરેલ છે.
શ્રી કુન્દકુન્દાચાર્ય તથા શ્રી અમૃતચંદ્રાચાર્યે પણ એમ જ કહ્યું છે. વ્યવહારનય અભૂતાર્થદર્શી છે.
શુદ્ધનય ભૂતાર્થદર્શી છે. ભૂતાર્થનો આશ્રય કરનાર સમ્યગ્દ્રષ્ટિ છે.
વ્યવહારનયનો વિષય જ્યાં જેમ હોય તેમ જાણવા યોગ્ય છે પણ મોક્ષમાર્ગ માટે વ્યવહારનય આશ્રય
કરવા યોગ્ય નથી.
આ વાતતો જેને સંસાર દાવાનળ જેવો લાગ્યો હોય, જન્મ જરા મરણના અંત કરવા હોય, તેને માટે છે.
પ્રશ્ન:– શુભ રાગથી કલ્યાણ થતું નથી છતાં ધર્માત્મા ભક્તિ પૂજા દયા દાન વ્રતાદિ કેમ કરે છે?
ઉત્તર:– શ્રદ્ધામાં તેને કર્તવ્ય માનતા નથી છતાં અશુભથી બચવા શુભ આવે છે. ઈન્દ્રો પણ
ભગવાનની ભક્તિ કરે છે. શુભભાવના કાળે એવોરાગ હોય છે; પણ એવો રાગ હોય છે માટે શરીરની ક્રિયા
થાય છે એમ નથી. “ હે નાથ? તારી ભક્તિથી મુક્તિ મળી જશે” એટલે કે એમ નથી પણ એ જાતનો રાગ
વચ્ચે આવે છે તેને વીતરાગતાના બળવડે તોડીને તમારા જેવો પૂર્ણ વીતરાગ થવાનો છું, પ્રથમથી જ રાગનો
અભાવ કરવાની શ્રદ્ધા છે, તો તેના શુભરાગને ઉપચારથી પરંપરા મુક્તિનું કારણ કહે છે પણ તે કહેવા માત્ર
છે. ખરેખર તે કારણ નથી. એમ નિર્ણય કરવો જોઈએ.
મહા મંગળ પરિવર્તન દિને અપરિવર્તનશીલ જ્ઞાયક સ્વભાવનો અને મોક્ષમાર્ગનો અફર આદર
કરવાથી અને પંચ પરાવર્તન રૂપ સંસારનો અભાવ કરનાર શ્રી સદ્ગુરુદેવનો જય હો.
જગતના જીવને ભવમાં
ભ્રમણ અને દુઃખ કેમ છે?
વ્યવહારિક ધંધે ફસ્યા, બહુધા જગના જીવ,
આત્મહિતની શુદ્ધિ નહીં, તેથી ભમે સદૈવ.
(યોગીન્દ્રદેવ)
જેઓ આત્મસ્વરૂપના જ્ઞાનથી રહિત છે, સર્વજ્ઞ કથિત પદાર્થનું
વિપરીત શ્રદ્ધાન કરવાવાળા છે, હિત–અહિતના વિવેકથી રહિત અને
દેહાદિ–રાગાદિમાં એકતાબુદ્ધિરૂપ મોહથી મોહી છે તેઓ સંસારનો
વ્યવહાર કે જે આધિ (માનસિક પીડા) વ્યાધિ (રોગ, વૃદ્ધત્વ,
જન્મમરણાદિની ચિંતા) અને ઉપાધિ (બાહ્ય પરપદાર્થના સંયોગવિયોગ
તેની ચિંતા) રૂપ છે તે અજ્ઞાનમય વ્યવહારમાં ફસાયા કરે છે. પરમાં
કર્તાપણારૂપ મિથ્યા અભિપ્રાયવડે પરથી ભલું બુરૂં થવું માને છે, પરને
ઈષ્ટ–અનિષ્ટરૂપે દેખે છે. એમ મોહવશે ખેદખિન્ન થતો રહે છે.
પોતાના અસલી સ્વરૂપને ભૂલી જવું અને પરને પોતાનું માનવું
એવા મોહથી જ જગતના અજ્ઞાની જીવો દુઃખી છે.