અશાડ : ૨૨પ : ૧૩ :
આ ત્મ હિ ત ની ક થા
નિર્મળ
ભેદજ્ઞાન
(જે કોઈ સિદ્ધને પામ્યા તે ભેદવિજ્ઞાનથી જ પામ્યા છે.)
(નિર્જરા અધિકાર ગાથા ૨૨૮ ઉપર
પૂ. ગુરુદેવનું પ્રવચન....તા. ૧પ–૪–૬૨ ચૈત્ર સુદી ૧૦)
આત્મા અને મિથ્યાત્વાદિ આસ્રવોના ભેદનું જ્ઞાન થતાં અખંડજ્ઞાનસ્વભાવમાં અભેદબુદ્ધિ થાય છે
અને મિથ્યાત્વરાગાદિ મલિનભાવરૂપ આસ્રવભાવનો ક્રમે ક્રમે અભાવ થાય જ છે. શુભાશુભ આસ્રવભાવ
મલિન છે, તેનાથી વિરોધી સંવરભાવ શુદ્ધ છે. તેનું ફળ નિર્જરા અને મોક્ષ છે. સંવર નિર્જરા સાથે જ હોય છે.
ભેદજ્ઞાનમાં અંશે વિભાવથી મુક્તિરૂપદશા ચોથા ગુણસ્થાનથી શરૂ થાય છે.
આત્મા સદાય દેહ–મન–વાણીથી ભિન્ન જ્ઞાનસ્વભાવી છે. ક્ષણિક વિકાર અને દેહાદિ સંયોગ આત્માથી
ભિન્ન છે આત્મા તેનાથી અત્યંત અભાવરૂપે છે–ત્રણે કાળ ભિન્ન છે. રાગ–દ્વેષ–મોહરૂપ વર્તમાન ક્ષણિક દશા તે
મલિનભાવ છે, આસ્રવતત્ત્વ છે તે આત્મા (જીવતત્ત્વ) નથી.
આત્માને તેના કાયમી સ્વસ્વરૂપની દ્રષ્ટિથી દેખવો તે સાચી દ્રષ્ટિ છે. આત્મા અનંત પરપદાર્થની
ક્રિયાથી જુદો, અનંત અન્યત્વ સ્વરૂપ છે. પુણ્ય, પાપ અને મિથ્યાત્વરૂપ અનંત વિભાવ ક્રિયાથી પૃથક્,
પરાશ્રય વિનાનો, ત્રિકાળ અવિકાર જ્ઞાનમય આત્માને જોવો એટલે કે આ હું છું, એમ નિર્વિકલ્પ શ્રદ્ધાવડે
તેનો આશ્રય કરવો તેનું નામ ભેદજ્ઞાન છે.
સંવર અધિકારમાં, भेद विज्ञानतः सिद्धाः सिद्धाः ये किल केचन। यस्य एव अभावतो बद्धाः
बद्धाये किल केचन।।
અર્થાત્–અનાદિકાળથી અત્યાર સુધી જે કોઈ સિદ્ધપદને પામ્યા છે એ બધા ભેદજ્ઞાનથી પામ્યા છે.
અને સંસાર દુઃખમાં જે કોઈ રખડયા છે, રખડે છે, અને રખડશે તે બધાય ભેદજ્ઞાનના અભાવથી જ–એમ
સમજવું. અનંત અનંત પદાર્થ અને તેના કાર્યથી હું જુદો છું, તેનો કર્તા–પ્રેરક હું નથી. શુભાશુભભાવ આસ્રવ
છે, મલિનતારૂપ હોય છે; તે આત્મા નથી. કેમકે તે ક્ષણિક દોષ જેટલો ને જેવડો આત્મા નથી. અને તે ભાવો
આત્માના નથી. સ્વભાવમાં સંયોગ અને વિકારનો અત્યંત અભાવ છે. એવું અનુભવ સહિતનું ભેદજ્ઞાન કદી
કર્યું નથી. અર્થાત્ તેના અભાવના કારણે એકેન્દ્રિયથી માંડીને પંચેન્દ્રિય–નિગોદથી માંડીને નવગૈ્રવેયિક સુધીના
અનંતાભવ આ સંસારી જીવે અનંતવાર કર્યા છે. પોતાને ભૂલી જવો ને પરને પોતાનું માનવું તે મિથ્યાત્વ જ
મોટામાં મોટો અપરાધ છે અને તે વડે જ જીવ દુઃખને ભોગવે છે.
જે અવિનાશી પરમાનંદમય સિદ્ધિપદને પામ્યા છે