તે આ છે કે જેની પાસે પરિવાર આદિ સામગ્રી વિદ્યમાન છે એને એ સામગ્રીની સત્તા માત્રથી (હોવા
પણાંથી) સુખ થાય છે? અથવા એનો ઉપભોગ કરવાથી થાય છે? જો સામગ્રીની સત્તા માત્રથી આપને સુખ
માનવું યોગ્ય લાગે છે તો એ રાજાને પણ સુખ થવું જોઈએ કે જેને જ્વર–તાવ ચઢેલો છે અને રાણીવાસની
સ્ત્રીઓ, ધન, ઋષિ તથા પ્રતાપી પરિવાર આદિ સામગ્રી તેની પાસે જ હાજર છે. કદાચિત્ આ પ્રમાણે કહો કે
સામગ્રીના ઉપભોગથી સુખ થાય છે તો તેનો ઉત્તર–પહેલાં આપી દેવામાં આવ્યો છે કે પરિવાર આદિ
સામગ્રીનો ઉપભોગ કરવાવાળો એની સેવા કરવાવાળો પુરુષ અત્યંત શ્રમ અને કલેશને પ્રાપ્ત થાય છે.
આથી આવો પુરુષ સુખી કેવી રીતે થઈ શકે? (ચાલુ)
મહાવીરના
બોધને પાત્ર
સત્પુરુષોનાં ચરણનો ઈચ્છુક, સદૈવ બોધનો
અભિલાષી, ગુણપર પ્રશસ્ત ભાવ રાખનાર, બ્રહ્મચર્યમાં
પ્રીતિ રાખનાર, જ્યારે સ્વદોષ દેખે ત્યારે તેને છેદવાનો
ઉપયોગ રાખનાર, ઉપયોગથી એકપણ પગ ભરનાર,
(સમ્યક્) એકાન્તવાસને વખાણનાર, તીર્થાદિ પ્રવાસનો
ઉછરંગી, આહાર–વિહાર–નિહારનો નિયમી, પોતાની
ગુરુતા (મહત્તા) દબાવનાર એવો કોઈપણ પુરુષ
(આત્મા) તે મહાવીરના બોધને પાત્ર છે.
–શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર
સ્વાશ્રયી ભાવથી મુક્તિ
હું એક અખંડ જ્ઞાયક મૂર્ત્તિ છું પરાશ્રય વિના એકલો
સ્વાલંબી પૂર્ણજ્ઞાનસ્વભાવી અનાદિ અનંત છું, કોઈ
પરદ્રવ્ય, પરક્ષેત્ર, પરકાળ, પરભાવ અને વિકલ્પનો એક
અંશ પણ મારો નથી. મારો આત્મા જ મારે માટે ધુ્રવ છે,
શરણરૂપ છે એવો સ્વાશ્રયીભાવ રહે તે મોક્ષનું કારણ છે
અને વિકલ્પ–રાગનો એક અંશ પણ મને આશ્રયરૂપ છે
એવો પરાશ્રયભાવ રહે તે બંધનું કારણ છે.