શ્રાવણ : ૨૪૮૮ : ૧પ :
મહાન દુઃખ છે.
જંગલોમાં રહેતા મોટા મોટા હાથી કે જે પોતાના ઝૂન્ડના નાયક હોય છે અને અતિ મદોન્મત્ત હોય છે
તેઓ પણ હાથણીના સ્પર્શથી મોહિત થઈ ખાડામાં પડી દુઃખી થાય છે.
જેનું પાણી ખીલેલાં કમળોથી અત્યંત સ્વાદિષ્ટ થઈ રહ્યું છે એવાં તળાવમાં પોતાની ઈચ્છાનુસાર
ગમન કરવાવાળી માછલી કાંટાને લાગેલાં માંસની અભિલાષાથી પ્રાણ ગુમાવે છે.
મદોન્મત હાથીઓના મદની વાસ ગ્રહણ કરવાવાળો ભમરો ગુંજારવ કરતો થકો હાથીઓના કાનરૂપી
વીંઝણાના પ્રહારથી મૃત્યુને આમંત્રણ આપે છે–મરી જાય છે.
પતંગિયું પવનથી ફેલાતી દીવાની જ્યોતમાં વારંવાર ઝંપલાવી પડે છે જેનાથી એનું શરીર શાહી
સમાન કાળું થઈ જાય છે અને ઈચ્છા ન હોવા છતાં પણ મૃત્યુને શરણે થાય છે.
આ રીતે જે હરણીઓ જંગલમાં પોતાની ઈચ્છાનુસાર જ્યાં ત્યાં ઘુમે છે તથા કોમળ અને સ્વાદિષ્ટ
પાનનાં અંકુર ચરીને પુષ્ટ રહે છે તે પણ શિકારીના ગીતોમાં આસક્ત થવાથી મૃત્યુ પામે છે.
આ પ્રમાણે જ્યારે સેવન કરવામાં આવેલાં એકએક ઈન્દ્રિયવિષય અનેક દુઃખોથી ભરેલાં છે તો
પછી સમસ્ત રીતે સેવન કરવામાં આવેલાં પાંચે ઈન્દ્રિયોના વિષયોનું શું કહેવું? જેવી રીતે નદીઓના
પ્રવાહથી ખેંચાયેલા પદાર્થ કોઈ ઊંડા ખાડામાં પડીને એ ભંવરમાં ફર્યા કરે છે એવી જ રીતે ઈન્દ્રિયોના
વિષયોથી ખેંચાયેલો આ જીવ નરકરૂપી ઊંડા ખાડામાં પડીને દુઃખરૂપી ભંવરોમાં ફર્યા કરે છે અને દુઃખી
થાય છે. વિષયોથી ઠગાયેલો આ મુર્ખ આત્મા પહેલાં તો અધિક ધનની ઈચ્છા કરે છે અને એ ધનને માટે
પ્રયત્ન કરતી વખતે દુઃખી થઈ અનેક કલેશને પ્રાપ્ત થાય છે એ સમયે કલુષિત હોવાથી તે મહાન દુઃખી
થાય છે. જો કદાચિત્ મનગમતી વસ્તુઓની પ્રાપ્તિ ન થઈ તો શોકને પ્રાપ્ત થાય છે અને જો મનગમતી
વસ્તુ પ્રાપ્ત પણ થઈ ગઈ તો એનાથી સંતુષ્ટ નહીં થતાં જેથી ફરીને પણ એ દુઃખને માટે દોડે છે.
આ પ્રકારે આ જીવ રાગ–દ્વેષ–મોહથી પોતાના આત્માને ખરાબ કરી એવા કર્મોનો બંધ કરે છે
કે જે ઘણી મુશ્કેલીથી છૂટે છે. અને જે કર્મ બંધના કારણે આ જીવ પરલોકમાં અત્યન્ત દુઃખી થાય છે.
આ કર્મ બંધના કારણે જ આ જીવ નર્કાદિ દુર્ગતિઓમાં દુઃખમય સ્થિતિ ને પ્રાપ્ત થાય છે અને ત્યાં
લાંબા સમય સુધી અતિશયનિંદનીક મહાન દુઃખ ભોગવતો રહે છે. ત્યાં દુઃખી થઈને આ જીવ ફરી પણ
વિષયોની ઈચ્છા કરે છે. અને એને પ્રાપ્ત કરવામાં તીવ્ર લાલસા રાખતો થકો અનેક ખરાબ કામ કરે
છે. જેથી દુઃખ દેવાવાળા કર્મોનો ફરી પણ બંધ કરે છે. આ પ્રકારે દુઃખી થઈને ફરીને પણ વિષયોની
ઈચ્છા કરે છે. એને માટે ખરાબ કામ કરે ખોટા કર્મોનો બંધ કરે છે અને એના ઉદયથી દુઃખ ભોગવે છે
આ પ્રકારે ચક્રરૂપે પરિભ્રમણ કરતો થકો જીવ અતિપ્રયત્ને તરી શકાય એવા સંસારરૂપી અપાર
સમુદ્રમાં પડે છે.
એટલા માટે આ સમસ્ત અનર્થ પરંપરાને મિથ્યા માન્યતા તથા વિષયોની ઈચ્છાથી ઉત્પન્ન
થયેલી માનીને, પ્રથમ તો મિથ્યાત્વરૂપી મહાપાપ છોડવા માટે જિનેન્દ્ર કથિત નિશ્ચય સમ્યગ્દર્શન પામવું
જ જોઈએ અને અતિ દુઃખ દેવાવાળા વિષયોમાં પ્રેમનો ત્યાગ કરી દેવો જોઈએ. વળી પુરુષવેદ, સ્ત્રીવેદ
અને નપુંસકવેદ એ ત્રણે વેદોનો સંતાપ અનુક્રમે ઘાસની અગ્નિ, અડાયા છાણાની અગ્નિ અને ઈંટોની
અગ્નિ સમાન માનવામાં આવે છે. ત્યારે એ વેદોને ધારણ કરવાવાળો જીવ સુખી કેવી રીતે હોઈ શકે?
એટલા માટે હે! શ્રેણિક તું નક્કી કર કે અહમિન્દ્ર દેવોનું જે પ્રવીચાર (મૈથુન) રહિત દિવ્ય સુખ
છે. તે અસ્થાયી વિષયથી ઉત્પન્ન સુખથી જુદી જાત છે. આ ઉપર કહેલા કથનથી સિદ્ધોનાં એ સુખનું
પણ કથન થઈ જાય છે કે જે વિષયોથી રહિત છે–પ્રમાણ રહિત છે–અંત રહિત છે. ઉપમા રહિત છે. અને
કેવળ આત્માથી જ ઉત્પન્ન થાય છે. સ્વર્ગલોક અને મનુષ્ય લોક સંબંધી ત્રણે કાળનું એકઠું કરેલું સુખ
છે, તે સિદ્ધ પરમેષ્ઠીનાં એક ક્ષણના