: ૪ : આત્મધર્મ : ૨૩૦
છોડવાની વાત છે. પ્રથમ અજ્ઞાની જીવો જેઓ કાંઈ સમજતા નથી તેમને પુણ્ય કરવાનો ઉપદેશ
આપવો; શુભરાગરૂપ વ્યવહાર કરતાં કરતાં હળવે હળવે નિશ્ચય સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપી કાર્ય
થશે એમ સ્થાપન કરવું એ મિથ્યા માન્યતા છે અને એનો ઉપદેશ સમ્યગ્દર્શનનું ભેદન કરનારી વિકથા
છે. મિથ્યા માન્યતા સમાન બીજું કોઈ મોટું પાપ નથી–તેની લોકોને ખબર જ નથી.
નિમિત્ત અને વ્યવહાર તેના સ્થાનમાં હોય છે તેનો નિષેધ નથી તથા તેનું જ્ઞાન કરાવવા માટે
સાચા નિમિત્તનું, શુભભાવનું સ્વરૂપ બતાવવામાં આવે છે પણ તેથી કોઈ તેના વડે હિત થઈ જશે એમ
માને મનાવે, શુભ રાગને કરવા જેવો માને તો તે જીવો મિથ્યાત્વ તથાઅનંતાનુબંધીનું મહાપાપ બાંધે
છે. અજ્ઞાન તે બચાવ નથી.
૨પ પ્રકારની વિકથાઆવે છે તેમાં શબ્દોમાં વિકથા નથી પણ તે પ્રકારના ખોટા ભાવ તે વિકથા
છે, તેમાં એક બોલ, દંસણ ભેદીની કથા છે તેને મિથયાત્વરૂપી મહાપાપને પુષ્ટ કરનારી પાપકથા કહી
છે.
સમયસારજી ગાથા ૩ માં કહ્યું છે કે વિશ્વમાં લોકમાં જે કોઈ જેટલા પદાર્થ છે તે બધાય પોતાના
ગુણપર્યાયને જ પ્રાપ્ત થઈ પરિણમન કરે છે અને પોતામાં એકમેક થઈને રહેલા પોતાના અનંત
ધર્મોના સમૂહને સ્પર્શે છે, તોપણ જેઓ પરસ્પર એક બીજાને અડતા નથી, અત્યંત નિકટ એક આકાશ
ક્ષેત્રે રહ્યા છે છતાં પોતાનું અંશમાત્ર પણ સ્વરૂપ છોડતા નથી ને પરરૂપે પરિણમતા નથી.
જાગ રે જાગ, તારી અનંત ચૈતન્યઋદ્ધિ, અક્ષય ગુણોનું નિધાન તારે આધીન છે, તારામાં એક
સાથે છે, નિકટ જ છે, તેને જો. જડકર્મ અનેરાગાદિ આત્માને સ્પર્શ કરી શકતા નથી. આત્મા સદાય
અરૂપી છે તે જડ શરીરને સ્પર્શતો નથી. સર્વ પદાર્થ પોતામાં, પોતા વડે, પોતાનું કાર્ય પોતાના આધારે,
પોતાથી જ કરે છે. અન્યનો આશ્રય કરવો, કારકાન્તરની અપેક્ષા માનવી, પોતાથી ભિન્ન પદાર્થની
જરૂર માનવી તે વ્યર્થ ખેદ છે.
હરેકને પોતાના સ્વતંત્ર કારણ કાર્ય છે સ્વરૂપના લક્ષે એટલું નક્કી થતાં, હું પરનું કરૂં, પર મારૂં
કરે, હું બીજાને નિમિત્ત થાઉં તો તેના કાર્ય થાય એ મિથ્યા અહંકારની મહાઆકૂળતા મટી, ત્રિકાળી
જ્ઞાતા સ્વભાવની દ્રષ્ટિ સહિત સાચી સમતા થાય છે.
ત્રણ કાળ ત્રણ લોકમાં દરેક દ્રવ્યની સ્વતંત્રતા જોનાર સર્વજ્ઞ ભગવાનનું ફરમાન છે કે એક
દ્રવ્યમાં બીજા દ્રવ્યનો અત્યંત અભાવ છે સ્વ ચતુષ્ટયમાં પરચતુષ્ટય કોઈ પ્રકારે પણ નથી. જેમાં નથી
તે તેનું શું કરે? કાંઈ પણ ન કરે તેથી કોઈ પણ દ્રવ્ય કોઈ પણ પ્રકારે બીજાને સ્પર્શ કરી શકતો નથી.
તારૂં કામ તારામાં છે, તારે આધીન છે–આવો દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાયનો સ્વતંત્ર સ્વભાવ ત્રણેકાળે છે..
સત્યની ખબર નથી, સાચું સમજવું પણ નથી અને ધર્મ કરવો છે. શું ધર્મ પરથી આવે છે?
વર્તમાન ડહાપણથી પૈસા આવતા નથી. શાણપણાની પર્યાય જીવમાં જીવના આધારે થાય છે
અને રૂપિયા જવાઆવવા, રહેવાની પર્યાય જડમાં જડના આધારે થાય છે.
અકારણ કાર્યત્વ શક્તિ આત્મામાં અને તેના ગુણ પર્યાયમાં વ્યાપે છે; તેમાં “કોઈ અન્યથી
કરાતું નથી.” –એ શબ્દોમાં મહાન મર્મરૂપ સિદ્ધાંત પડ્યો છે, વિશ્વના સર્વ દ્રવ્યોની સ્વતંત્રતા બતાવે છે
કે એક દ્રવ્ય બીજાનું કાંઈ ન કરે, ન કરાવી શકે એવો ગુણ આત્માની અનંત શક્તિનું રૂપ (સ્વસામર્થ્ય)
રાખીને પડ્યો છે.