Atmadharma magazine - Ank 234
(Year 20 - Vir Nirvana Samvat 2489, A.D. 1963).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 7 of 31

background image
: : આત્મધર્મ : ૨૩૪
અદ્ભૂત જ્ઞાનો ખજાનો ખોલનાર
જ્ઞાયકની અનૂભૂતિ
શ્રી સમયસારજી ગાથા ૬ઠ્ઠી ઉપર પૂજ્ય ગુરુદેવનું મનનીય પ્રવચન તા. ૧૦–૧૧–૬૨
[અહો! સર્વ અવસ્થામાં પરથી નિરપેક્ષ, સ્વથી સાપેક્ષ, અભેદ જ્ઞાયક માત્ર છું, તેમાં
દ્રષ્ટિ–અનુભવ વડે પરથી ભિન્નપણે સેવવામાં આવતો શુદ્ધ કહીએ તેનું વર્ણન ચાલે છે.]
જ્ઞાયકસ્વભાવી આત્મા છે તેને જ્ઞેયકૃત ઉપાધિ નથી. અનેકને જાણે, એમ કહેતાં તેને પરની
ઉપાધિરૂપ અપેક્ષા નથી. જ્ઞાનસ્વભાવથી જ પોતામાં=જ્ઞાયકપણામાં જણાયો. પરથી નિરપેક્ષપણે
એકલો પૂર્ણજ્ઞાયક જ છું, એમ અનુભવમાં આવ્યો તે તો તે જ છે. એવા પરમ પારિણામિક ભાવરૂપ
જ્ઞાયકનો મહિમા છે, તેની મુખ્યતા છે તેથી તેના આશ્રયે જ ધર્મની શરૂઆત થાય છે. સ્વસત્તાવલંબી
શ્રદ્ધા, જ્ઞાન અને લીનતાને મોક્ષમાર્ગ કહેવામાં આવે છે. નીચે ચારિત્રમાં કમજોરી જેટલો
પરસત્તાવલંબી અંશ છે ખરો પણ જ્ઞાની તેને મોક્ષમાર્ગ માને નહીં. એકલા શુભરાગમાં વ્યવહારનો
આરોપ આવતો જ નથી. એકલા શાસ્ત્ર સંબંધી જ્ઞાનને જ્ઞાન કહેતાં જ નથી.
સર્વ વિશુદ્ધ જ્ઞાન અધિકાર ગા. ૪૦૩ માં અંગપૂર્વ શાસ્ત્રને જાણનારૂં જ્ઞાન આત્માનું ગણી તેને
અભેદ અપેક્ષાએ નિશ્ચય સાધિત જ્ઞાન કહ્યું ને તે જ જ્ઞાનને વિકલ્પ અપેક્ષાએ વ્યવહાર કહ્યું, અને તે જ
સમ્યગ્જ્ઞાન અંશે આત્માની સન્મુખ થયેલું સ્વાશ્રિત છે તે અભેદ અપેક્ષાએ અહીં છઠ્ઠી ગાથામાં નિશ્ચય
જ્ઞાન કહ્યું છે કળશ નાં. ૧૩ માં શુદ્ધનયને અભેદ અપેક્ષાએ કહ્યું કે શુદ્ધનય (શુદ્ધનિશ્ચયનય) ના
વિષયરૂપ આત્માની અનુભૂતિ છે તે જ જ્ઞાનની અનુભૂતિ છે, એમ જાણીને તથા આત્માને આત્મામાં
નિશ્ચલ સ્થાપીને સદા સર્વ તરફ એક વિજ્ઞાનઘન આત્મા સ્વપણે છે, પરપણે નથી એમ દેખવું. વળી આ
કળશની ટીકામાં શ્રી રાજમલ્લજીએ કહ્યું છે કે ૧ર અંગશાસ્ત્રનું જ્ઞાન કોઈ અપૂર્વ છે એમ કોઈ માને તો
તે વિકલ્પાત્મક પરલક્ષી જ્ઞાન છે, પરસત્તાવલંબી જ્ઞાન કાંઈ મોક્ષમાર્ગ નથી. ભેદજ્ઞાનદ્વારા શુદ્ધાત્માનો
અનુભવ થતાં સમ્યગ્દ્રષ્ટિને ૧ર અંગ જાણવાની કોઈ અટક નથી.
છઠ્ઠી ગાથામાં શુદ્ધનયદ્વારા અભેદ આત્માને અનાદિ અનંત એકરૂપ જ્ઞાયક સ્વભાવપણે
અનુભવતા, પ્રમત્ત અપ્રમત્ત આદિ કોઈ ભેદવિકલ્પનો અનુભવ તેમાં નથી. સ્વ. સન્મુખ થયેલું
સમ્યગ્જ્ઞાન વ્યવહાર નયથી અનેક જ્ઞેયો ને જાણવારૂપે પરિણમ્યું તોપણ જ્ઞેયોના કારણપણાની તેને