: ૧૨: આત્મધર્મ: ૨૩૭
અંતરમાં ખૂબ શ્રવણ–મંથન ને સ્વભાવ તરફનો અભ્યાસ જોઈએ.
પ્રશ્ન:– અનાદિના મિથ્યાદ્રષ્ટિજીવને સમ્યક્ત્વ કઈ ગતિમાં થાય?
ઉત્તર:– ચારેય ગતિમાં થઈ શકે. તેમાં પ્રથમ ઉપશમ સમ્યક્ત્વ થાય છે, સાતમી નરકમાં પણ
સમ્યક્ત્વ પામી શકે છે. ક્ષયિક સમ્યક્ત્વનો પ્રારંભ મનુષ્યગતિમાં જ થાય છે.
પ્રશ્ન:– આધ્યાત્મિકજ્ઞાન કોને કહેવાય?
ઉત્તર:– આત્માના આશ્રયે જે જ્ઞાન થાય તેને આધ્યાત્મિક જ્ઞાન કહેવાય. એના સંસ્કાર બીજા
ભવમાં પણ આત્માની સાથે જ રહે છે.
પ્રશ્ન:– નિર્વિકલ્પદશા વખતે જે અંતર્મુખ જ્ઞાન ઉપયોગ છે તે જ્ઞાનનું જ્ઞેય જ્ઞાન છે કે આનંદ?
ઉત્તર:– તે અંતર્મુખ ઉપયોગનું જ્ઞેય આખો આત્મા છે; જ્ઞાન ને આનંદ બધું તેમાં અભેદ આવી
જાય છે; તે જ્ઞાનમાં આનંદનું વેદન વ્યક્ત છે.
પ્રશ્ન:– આપ પૂર્વજન્મને માનો છો? પૂર્વજન્મ કઈ રીતે અનુભવી શકાય?
પ્રશ્ન:– આપ પૂર્વજન્મને માનો છો? પૂર્વજન્મ કઈ રીતે અનુભવી શકાય?
ઉત્તર:– હા; આત્મા અનાદિઅનંત છે એટલે આ પહેલાં બીજા ભવમાં ક્્યાંક તેનું અસ્તિત્વ હતું.
આત્મા ક્્યાં હતો– તે ભલે કદાચ ન જાણે પણ એટલો તો નિર્ણય હોય જ કે પહેલાં આત્માનું અસ્તિત્વ
ક્્યાંક હતું જ. એવો કોઈ નિયમ નથી કે જાતિસ્મરણજ્ઞાન થાય તો જ આત્મજ્ઞાન થાય. કોઈકને જાતિ
સ્મરણજ્ઞાન ન હોય છતાં આત્મજ્ઞાન હોય; કોઈકને જાતિ સ્મરણજ્ઞાન ન હોય છતાં આત્મજ્ઞાન હોય;
કોઈકને જાતિસ્મરણજ્ઞાન હોય છતાં આત્મજ્ઞાન ન પણ હોય. – કોઈકને બંને સાથે વર્તે છે.
*
ધર્માત્માના ગર્ભકલ્યાણક અને જન્મકલ્યાણક
‘મમલપાહુડ’ માં ૭૪ મું પ્રકરણ ‘कल्यानक फूलना’ એટલે કે પંચકલ્યાણક સંબંધ હાલરડું છે,
તેમાં અધ્યાત્મદ્રષ્ટિથી પંચકલ્યાણક વર્ણવ્યા છે. તેમાં કહે છે કે સમ્યગ્દ્રષ્ટિ શ્રદ્ધાવાન ભવ્ય જીવના
મનરૂપી ગર્ભમાં શ્રી જિનેન્દ્ર ભગવાન વસે છે. રત્નકુંખધારિણી માતાની જેમ તે ભવ્ય જીવ કહે છે કે હે
ભાઈ! મેં સમ્યગ્દર્શનરૂપી ઉત્તમ રત્નને ધારણ કર્યું છે, મારા ઉદરમાં શુદ્ધાત્માની પ્રતીતિ પ્રગટી છે. એ
સમ્યગ્દર્શનરૂપી ઉત્તમ રત્નને ધારણ કર્યું છે, મારા ઉદરમાં શુદ્ધાત્માની પ્રતીતિ પ્રગટી છે. એ
સમ્યગ્દર્શનના પ્રતાપે આત્મામાં મોક્ષનાં બીજ રોપાયા છે. હવે મને આત્મિકમાર્ગ અથવા નિશ્ચય
મોક્ષમાર્ગ મલી ગયો છે. મારી શક્તિના ગર્ભમાં પરમાત્મા બિરાજે છે. મને તરણતારણસ્વામી અરિહંત
પરમાત્મા મલી ગયા– કે જેઓ સ્વયં સંસારથી તર્યા છે ને તરવાનો માર્ગ દેખાડીને બીજા જીવોના પણ
તારણહાર છે.
જન્મકલ્યાણકને અનુલક્ષીને કહે છે કે, જેમ તીર્થંકરના જન્મથી જગતમાં પ્રકાશ ફેલાય છે તેમ
મારા હૃદયમાં શુદ્ધ પરમાત્માના અવતારથી સમ્યગ્જ્ઞાનથી પ્રકાશ પ્રગટ્યો છે... મારા આત્મામાં ધર્મનો
અવતાર થયો, તે મહા કલ્યાણકારી છે. હે ભાઈ! મને પરમ સહકારી જિનેન્દ્ર ભગવાન સહજમાં મળી
ગયા છે. આત્મામાં શુદ્ધાત્મપરિણતિ પ્રગટી તે નિશ્ચયથી જન્મકલ્યાણક છે. તે જન્મકલ્યાણક થતાં
અંતરના સ્વાનુભવમાં આનંદજળના કળશ ભરીભરીને આત્માનો અભિષેક થાય છે.
“અષ્ટપ્રવચન”માંથી. (પુસ્તક છપાય છે.)