શ્રાવણ: ૨૪૮૯ : ૧પ :
કેવળી ભગવાન જેવા જ્ઞાનને આનંદનો નમૂનો
(પ્રવચનસાર ઉપરના જ્ઞાનમહિમાભરપૂર સુંદર પ્રવચનોમાંથી)
પ્રવચનસારમાં અતીન્દ્રિય જ્ઞાન ને અતીન્દ્રિય આનંદનું જે
મહિમાવંત વર્ણન કુંદકુંદાચાર્યદેવે બતાવ્યું છે તેના ઉપર વિવેચન વખતે
ગુરુદેવે ખૂબજ પ્રમોદથી ને બહુમાનથી કહ્યું કે વાહ! કુંદકુંદ તો કુંદકુંદ જ
છે. સ્વાવલંબી જ્ઞાનનો અદભુત માર્ગ શ્રી કુંદકુંદસ્વામીએ બતાવ્યો છે.
આવા જ્ઞાનાનંદસ્વભાવની ઉપાદેયતા નક્કી કરતાં સમ્યક્ત્વ થાય છે; ને
સમ્યક્ત્વ થતાં કેવળી ભગવાન જેવા જ્ઞાન ને આનંદનો નમૂનો
આત્મામાં આવી જાય છે.
ચૈતન્યભગવાન આત્મા જ્ઞાનસ્વરૂપ છે, તે અતીન્દ્રિય છે. ઈન્દ્રિયોથી પાર છે.
ઈન્દ્રિયો જડ અચેતન છે, તેનામાં જ્ઞાનસ્વભાવ નથી. જેનામાં જ્ઞાન નથી એવી જડઈન્દ્રિયો
આત્માને જ્ઞાનનું સાધન કેમ થાય? ઈન્દ્રિયોમાં એવી તાકાત નથી કે આત્માને અતીન્દ્રિય જ્ઞાનનું
સાધન થાય.
ઈન્દ્રિયોને જે જ્ઞાનનું સાધન માને તેનું વલણ ઈન્દ્રિયો તરફ જ રહે, અતીન્દ્રિયસ્વભાવ તરફ
તેનું વલણ ન જાય. ને પરથી નિરપેક્ષ થઈને સ્વભાવને જ સાધન ન બનાવે ત્યાં સુધી અતીન્દ્રિયજ્ઞાન
પ્રગટે નહિ, અતીન્દ્રિયજ્ઞાન વગર અતીન્દ્રિય સુખ હોય નહિ.
ભાઈ, તારા અતીન્દ્રિય ચિદાનંદ સ્વભાવમાં ઈન્દ્રિયોનો પ્રવેશ નથી; ઈન્દ્રિયોને અવલંબીને
વર્તતું જ્ઞાન પણ ચૈતન્ય સ્વભાવમાં પ્રવેશી શક્તું નથી. અરે, અતીન્દ્રિય જ્ઞાન પાસે ઈન્દ્રિયજ્ઞાન તો
તૂચ્છ છે. એના બહારના જાણપણાના અભિમાન શા?
ઈન્દ્રિય વગેરે પરની અપેક્ષા રાખ્યા વિના માત્ર