માગશર–પોષઃ ૨૪૯૦ઃ ૧૩ઃ
નિજ પદની પ્રાપ્તિ
નિજપદની પ્રાપ્તિનો જિજ્ઞાસુ શિષ્ય પૂછે છે કે હે ગુરુદેવ! તે પદ કયું છે? તે મને
બતાવો! આવા જિજ્ઞાસુ શિષ્યને આચાર્યદેવ નિજપદ બતાવે છે–
જીવમાં અપદભૂત દ્રવ્યભાવો
છોડીને ગ્રહ તું યથા,
સ્થિર, નિયત, એક જ ભાવ
જેહ સ્વભાવરૂપ ઉપલભ્ય આ.
હે ભવ્ય! જીવમાં અપદભૂત–એટલે કે જીવના સ્વભાવમાં નહિ એવા જે પરદ્રવ્યો
અને પરભાવો તેમને છોડીને, નિજ સ્વભાવરૂપે અનુભવાતા એવા આ પ્રત્યક્ષ
અનુભવગોચર સ્થિર ચૈતન્યભાવને તું નિજપદપણે ગ્રહણ કર. એ તારું પદ છે.
આ ભગવાન આત્મામાં જે ઘણા ભાવો છે તેમાં જે રાગાદિભાવો છે તે તો
અતત્સ્વભાવે અનુભવાય છે, એકરૂપ રહેનારા નથી, ક્ષણિક છે, ભેળસેળવાળા છે, ને
અસ્થિર છે, તેથી, તે તારું સ્થાન થઇ શકે તેવા નથી, જીવને માટે તે અપદભૂત છે.
જ્ઞાનાદિભાવો આત્મામાં તત્સ્વભાવે અનુભવાય છે. આત્માનો અનુભવ કરતાં
રાગાદિભાવો તો બહાર રહી જાય છે ને ચૈતન્યભાવ અભેદપણે અનુભવાય છે. જે
અભેદપણે અનુભવાય છે તે જ નિજપદ છે, ને જે ભિન્નપણે અનુભવાય છે તે નિજપદ નથી
પણ અપદ છે. અહો, નિજપદરૂપ જ્ઞાન તો પરમાર્થરસપણે સ્વાદમાં આવે છે. નિર્વિકલ્પ
અનુભવ થયો ત્યાં નિજપદના પરમાર્થસ્વાદનો રસ ચાખ્યો.....જગતના રસ કરતાં જુદી
જાતનો પરમાર્થરસ નિજપદના અનુભવમાં જ્ઞાની આસ્વાદે છે.
અહો, અંદરમાં પરભાવોને અને સ્વભાવને જુદા પાડીને તું દેખ તો તને તારા
પરમાર્થરસનો સ્વાદ અનુભવમાં આવશે. સ્વસન્મુખ ઉપયોગમાં જે અભેદપણે
અનુભવાય તે જ તારું નિજપદ છે, ને ઉપયોગથી ભિન્નપણે જે રહી જાય–તે નિજપદથી
બહાર છે,–અપદ છે. આત્માના આવા નિજપદને જ્ઞાનીઓ આસ્વાદે છે.
આચાર્યદેવ કહે છે કે અહો, આ નિજપદ સમસ્ત વિપત્તિઓનું અપદ છે,
નિજપદમાં કોઇ વિપત્તિનું સ્થાન નથી; નિજપદ નિર્ભય છે; અને આ નિજપદ પાસે
બીજા બધા પદો અપદરૂપ જ ભાસે છે. રાગનો એક વિકલ્પ પણ ચૈતન્યના નિજપદ
પાસે અપદ છે,