માગશર–પોષઃ ૨૪૯૦ઃ ૨૭ઃ
नियतमिति न कस्याप्यस्ति सौख्यं न दुखं।
जगति तरलरुपे किं मुदा किं शुचा वा।।
આ સંસારમાં ભમતાં વારંવાર હું મોટી વિભૂતિ સહિત રાજા થયો ને વારંવાર કીટ
પણ થયો; આ તરંગ જેવા ચંચળ સંસારમાં કોઇ પ્રાણીને ઇન્દ્રિયસુખ કે દુઃખ કાયમ એકસરખા
રહેતા નથી, માટે સુખમાં હર્ષ શો? ને દુઃખમાં શોક શો? માટે હે માતા! તું શોકને છોડ!
એ પ્રમાણે વૈરાગ્યમય અમૃતવચનો વડે માતાને સંબોધીને જંબુકુમાર વન તરફ
ચાલ્યા....ને સૌધર્મસ્વામી પાસે જઇને દીક્ષા લીધી....થોડા જ વર્ષોમાં કેવળજ્ઞાનને સાધ્યું.
ધન્ય એમનો વૈરાગ્ય! ધન્ય એમનું જીવન.
શાસ્ત્રાભ્યાસનું ફળ
(મોક્ષમાર્ગ પ્રકાશક અઃ ૭ ના પ્રવચનમાંથી)
શાસ્ત્રમાં જે અનેકવિધ ઉપદેેશ છે તેમાં મને કાર્યકારી શું છે?–મારું હિત કઇ રીતે
છે?–એમ વિવેકપૂર્વક પોતાના હિતનો ઉદ્યમ કરવો. પણ પહેલેથી જેની એવી બુદ્ધિ છે કે હું
શાસ્ત્ર ભણીને બીજાને ઉપદેશ આપું,–તો તે પોતાના હિતને માટે નથી ભણતો પણ ઉપદેશક
થવા માટે શાસ્ત્ર ભણે છે, તેની પ્રવૃત્તિ અયથાર્થ છે. પરંતુ શાસ્ત્રનો અભ્યાસ તો પોતાના
ભલા માટે કરવાનો છે. શાસ્ત્રનો અભ્યાસ જે રીતે આત્માનું હિત થાય તે રીતે કરવો, પણ
આત્માનું હિત ચૂકીને એકલા શાસ્ત્રાભ્યાસમાં લાગ્યો રહે તો તેમાં ઊંડે ઊંડે માનાદિના
પોષણનો અભિપ્રાય રહ્યા કરે છે. જ્ઞાની તો શક્તિ મુજબ શાસ્ત્રાભ્યાસ કરીને તત્ત્વનો
નિર્ણય કરે છે તથા જ્ઞાનની નિર્મળતા અર્થે શાસ્ત્રાભ્યાસ કરે છે, એ રીતે તત્ત્વનિર્ણય વડે તે
પોતાનું હિત સાધે છે. આત્માનું હિત થાય તેવા ઉદ્યમની મુખ્યતા રાખીને પછી વિશેષ શક્તિ
હોય તો ન્યાયશાસ્ત્રો વગેરેનો પણ અભ્યાસ કરવો. જો વિશેષ અભ્યાસની શક્તિ ન હોય તો
સુગમ શાસ્ત્રોના અભ્યાસ વડે પોતાનું હિત થાય તેમ કરવું. એકલી પરસન્મુખતાથી શાસ્ત્રનો
અભ્યાસ કરે, પણ સ્વસન્મુખ થઇને ‘હું જ જ્ઞાનસ્વભાવી છું’ એમ ન અનુભવે ત્યાંસુધી
સમ્યગ્જ્ઞાન થાય નહિ. ‘આત્મા જ્ઞાનસ્વરૂપ છે–એમ શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે’–એમ જાણે છે. પણ
‘હું જ્ઞાનસ્વરૂપ છું.’–એમ અજ્ઞાની જાણતો નથી, એટલે સાચું તત્ત્વશ્રદ્ધાન તેને હોતું નથી,
શાસ્ત્રાભ્યાસનું સાચું ફળ તેને નથી. યથાર્થ તત્ત્વશ્રદ્ધા થઇને આત્માનો અનુભવ થાય તે
શાસ્ત્રાભ્યાસનું સાચું ફળ છે.
ધન્ય એ સંતો
મેરા મારગ ન્યારા સબસેં, પણ શિવમારગસે નહિ ન્યારા;
વીતરાગકા વચન પ્રમાણે સમજે તો જગકું પ્યારા.....
સચ્ચા કહે જિનવાણી ખુલ્લા, સમજે જ્ઞાની મસ્તાના,
મસ્તાના કા મારગ મુક્તિ શું જાણે તે દીવાના.....
ધન ધન જગમાં એવા સન્તો સંગત તેની બહુ સારી,
સન્તજનો સહુ ચઢતે ભાવે, હું જાઉં તસ બલિહારી.... ભક્તિમાંથી