પોન્નૂર યાત્રા–અંક આત્મધર્મ : ૧૫ :
વીતરાગની વાણી આત્માને
જીવતો કરે છે
વીતરાગની વાણી સાંભળતાં અંદરમાં વીજળી જેવો
ઝણઝણાટ થાય છે ને આત્મા જાગી ઊઠે છે. ભાઈ!
ચિદાનંદપ્રાણને દ્રષ્ટિમાં ઝીલીને તારા ચૈતન્યને જીવતો કર.
અરે! વિકારનું કર્તૃત્વ મારા ચૈતન્યમાં નથી; મારું ચૈતન્ય તો
વિકારનું અકર્તા છે–આ વીવીતરાગવાણીને આત્મામા
ઝીલીને તું તારા ચૈતન્યને જીવતો કર. અનાદિથી અજ્ઞાનને
લીધે ભાવમરણને પ્રાપ્ત થતો હતો તેને વીતરાગની
વાણીએ જીવતો કર્યો. વાહ, જુઓ તો ખરા! વીતરાગની
વાણી આત્માને જીવતો કરે છે.
[રાજકોટ: ફા. સુ. ૩ સમયસારકલશટીકા પર પ્રવચનમાંથી]
શુદ્ધચૈતન્યસિંધુ એવો આત્મા અંતરમાં બિરાજમાન છે, તેને દ્રષ્ટિમાં લેવા માટે
અંદર કેટલી ધીરજ જોઈએ? બહારની વાત તો દૂર રહી, અંદરના વિકલ્પોથી પણ પાર
ચૈતન્યવસ્તુ છે. તે ચૈતન્યવસ્તુને જીવે કદી જાણી નથી. અનાદિનો ‘અજ્ઞ’ રહ્યો છો, હવે
તેનું જ્ઞાન કરીને ‘સજ્ઞ’ થા.... અરે પ્રભુ! તારો સ્વભાવ અંદર પૂર્ણ પડ્યો છે તેનો
સત્કાર કર.... તેને ઉપાદેય કર.... એમ સર્વજ્ઞ પરમાત્માની નિર્દોષવાણીમાં ફરમાવ્યું છે.
આ સિવાય વિકારને ઉપાદેય કહે તે વાણી વીતરાગની નહિ, તે દોષીલા જીવની વાણી
છે. ચૈતન્યસત્તા પોતાના અનંત ધર્મોથી ભરપૂર, ––જે અનુત્પન્ન, અમિલન ને અવિનષ્ટ
છે––એવી ત્રિકાળી સ્વતંત્ર સત્તા, તેને પરથી ભિન્ન અંતરમાં દેખવી–તે અનેકાન્ત છે.
વસ્તુ પોતે ગુણપર્યાયસ્વરૂપ છે; અભેદદ્રષ્ટિથી ગુણ–પર્યાયો તે જ વસ્તુ છે; આત્માં અને
તેના જ્ઞાનઆનંદ વગેરે ગુણો એકમેક છે. આવા એકમેક સ્વભાવને દ્રષ્ટિમાં લે તો તને
સમ્યગ્દર્શન થશે.
“એક દેખીએ, જાણીએ, રમી રહીએ ઈક ઠોર”
આત્માના જે જે ગુણ–પર્યાયોપણે આત્માને જુઓ તે ગુણ–પર્યાયપણે આત્મા જ
પ્રતિભાસે છે. પરથી તો આત્મા ભિન્ન જ ભાસે છે, ને પોતાના ગુણપર્યાયોથી એકમેક
ભાસે છે. આહા! પોતાના ગુણપર્યાય પોતાની સાથે એકમેક છે, પછી બીજો તેમાં શું
કરે? બીજાના ગુણ–