સ્વદ્રવ્યનો આશ્રય કરવો. સમસ્ત પરદ્રવ્યો પ્રત્યે મધ્યસ્થતા ક્્યારે થાય? –કે
સ્વદ્રવ્ય તરફ વળે ત્યારે. હજી જેને પરથી ભિન્નતાનો અભિપ્રાય નથી. રાગથી
ભિન્નતાનું ભાન નથી, પરની ક્રિયાથી ને રાગથી લાભ માને છે તેને તેના પ્રત્યે
મધ્યસ્થતા કેમ થશે? જેનાથી લાભ માને તેનાથી વિમુખ કેમ થાય? તેનો પક્ષપાત
કેમ છોડે? અહીં તો જેણે પરથી ભિન્નતાનું ભાન કર્યું છે, રાગથી પાર ચૈતન્યનું ભાન
કર્યું છે, તે ધર્માત્મા હવે સંપૂર્ણ વીતરાગતાને માટે કેવો પુરુષાર્થ કરે છે? તેની વાત
છે. જગતના બધા પદાર્થો–નિંદાના શબ્દો કે સાક્ષાત્ દિવ્યધ્વનિ, સિદ્ધ પરમાત્મા કે
નિગોદ, પરમેશ્વર કે પરમાણુ–તે સમસ્ત પરદ્રવ્યો મારાથી અત્યંત ભિન્ન છે; તેમના
પ્રત્યે અત્યંત મધ્યસ્થ થઈને હું ઉપયોગસ્વરૂપ મારા આત્માને જ અવલંબુ છું આમ
સ્વદ્રવ્યના અવલંબનમાં અશુદ્ધઉપયોગનો નાશ થાય છે, એટલે પરદ્રવ્યનો સંગ થતો
નથી, આત્મા એકલો શુદ્ધપણે–મુક્તપણે શોભે છે. પરદ્રવ્યથી અત્યંત વિભક્તપણું
(એટલે કે મોક્ષ) સાધવાની આ રીત છે.
સ્વદ્રવ્યમાં જ છે. એ સિવાય કોઈ પણ પરદ્રવ્યને અનુસરવાથી મને લાભ નથી.
આવો વિશ્વાસનો ધ્વનિ આવે ને સ્વજ્ઞેયનો અચિંત્ય મહિમા ભાસે તો સ્વદ્રવ્ય તરફ
ઉપયોગ વળે ને શુદ્ધતા થાય. આ સિવાય બીજા લાખ ઉપાયે પણ શુદ્ધતા થાય નહીં
ને શુદ્ધતા થયા વગર પરદ્રવ્યનો સંગ છૂટે નહીં ને જન્મ મરણ માટે નહીં.
સ્વદ્રવ્ય તરફ ઢળું છું; તેમાં મારા ઉપયોગને એકાગ્ર કરીને નિશ્વળ રહું છું. ઉપયોગ
વડે જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ નિજાત્માને જ ધ્યાવું છું. આ લખતી વખતે તો વિકલ્પ છે પણ
અંદર શુદ્ધોપયોગની ભાવનાનું જોર છે; વિકલ્પ તરફ ઉપયોગનું જોર જરાપણ નથી,
ઉપયોગનું જોર સ્વભાવ તરફ જ છે, બીજી જ ક્ષણે વિકલ્પ તોડીને અંદર સ્વરૂપમાં
ઉપયોગ ઠરી જાય છે.
ઉપયોગને અંતરમાં વાળીને આત્માને ધ્યાવો ને પરદ્રવ્ય પ્રત્યે મધ્યસ્થ થાઓ. જુઓ,
આ મોક્ષ માટેનો ધર્માત્માનો અભ્યાસ! કેવો અભ્યાસ કરવો? –કે પરદ્રવ્ય પ્રત્યે
અત્યંત મધ્યસ્થ