તારા આધાર વગર જ નિજસ્વરૂપે કાર્ય કરી રહ્યાં છે, તો જગતના બીજા પદાર્થોની શી
વાત! છોડ એનો પક્ષપાત! થા અત્યંત મધ્યસ્થ, પર પક્ષ છોડ ને જ્ઞાનનું લક્ષ
કર....શરીરાદિ અચેતન, અને હું જ્ઞાનમૂર્તિ ચેતન;––તે અચેતન પદાર્થોની ક્રિયાનો
આધાર હું કેમ હોઉં? આધારપણે, કર્તાપણે, પ્રયોજકપણે કે અનુમોદકપણે પરદ્રવ્યના
કાર્ય સાથે મારે કિંચિત્ સંબંધ નથી. તેની સાથે મારે કાંઈજ લાગતુંવળગતું નથી, માટે
તેનો પક્ષપાત છોડીને, અત્યંત મધ્યસ્થપણે હું મારામાં જ રહું છું. આ પ્રમાણે જેને પરના
કાર્યોની દ્રષ્ટિ અત્યંત ઊડી જાય તે સ્વના કાર્યને સંભાળી શકે. પણ જ્યાં પરના કાર્યોનું
અભિમાન કરીને તેમાં એકત્વબુદ્ધિથી વર્તતો હોય ત્યાં સ્વ તરફ ક્્યાંથી વળે? સ્વજ્ઞેય
અને પરજ્ઞેયની અત્યંત ભિન્નતા જેણે જાણી નથી તે પરજ્ઞેયથી નિરપેક્ષ થઈને સ્વજ્ઞેયમાં
ક્્યાંથી આવશે?
સ્વયં ખરેખર કારણવાળા છે. શરીરની ક્રિયા જીવના કારણ વગર થાય? કે હા, જીવ
કારણ થયા વગર જ તે અચેતનદ્રવ્યો ખરેખર કારણવાળા છે. તો પછી મારે તેનો પક્ષ
કેમ હોય? ––હું તો અત્યંત મધ્યસ્થ છું મારી દશા વચ્ચે અને તેની દશા વચ્ચે અત્યંત
ભેદ છે, અત્યંત જુદાય છે, અત્યંત નિરપેક્ષતા છે. માટે મારા સ્વજ્ઞેયને જ અવલંબતો
થકો હું આ પરદ્રવ્યો પ્રત્યે અત્યંત મધ્યસ્થ છું; તેમના પ્રત્યે મને જરાપણ રાગ કે દ્રેષ
નથી. આ જ્ઞેય આમ પરિણમે તો ઠીક, ને આમ પરિણમે તો અઠીક, અગર હું જરાક
કારણ થઈને (કે નિમિત્ત થઈને) તેમને પરિણમાવું–એવો બિલકુલ પક્ષપાત મને નથી.
હું તો જ્ઞાતા થઈને મધ્યસ્થ રહું છું
ભવભ્રમણ જ ન રહે––એવી ભેદજ્ઞાનની અર્પૂવ ભાવના છે. આ ભાવના ભાવવા જેવી
છે. આ ભાવના કરતાં જ્ઞાનસ્વભાવના આશ્રયે એકદમ હળવો થઈ જાય, આકુળતાનો
બોજો મટી જાય.
ભેદજ્ઞાન કરીને જ્ઞાનસ્વભાવ તરફ વળવાને બદલે જેના અભિપ્રાયમાં એમ જોર આવે કે
‘હું નિમિત્તકારણ તો છું ને! વ્યવહારથી તો પરનું કારણ છું ને! ’ ––તેના અભિપ્રાયમાં
પરનો પક્ષપાત છે, તેને હજી પરદ્રવ્યના અભિમાનના ઉકરડાથી ખસવું નથી, તેને
મધ્યસ્થજ્ઞાતા નથી રહેવું પણ હજી પર તરફ ઝૂકીને તેનું નિમિત્ત થવું છે.