....રા....ત્રિ....ચ....ર્ચા....માં....થી....
અંર્તસ્વભાવસન્મુખ થવું તે જ માર્ગ છે.... કોઈ પણ તત્ત્વ લ્યો–––સર્વજ્ઞતા હો
કે ક્રમનિયમિત પર્યાય હો, ––કોઈ પણ તત્ત્વનો સમ્યક્ નિર્ણય સ્વભાવની સન્મુખતાવડે
જ થાય છે.
‘હું જ્ઞાન છું’ ––એવા નિર્ણયના બળનિર્ણયનું ફળ રાગાદિનું અકર્તાપણું છે, અને
તે અકર્તાપણું જ્ઞાનસ્વભાવની સન્મુખતાથી જ થાય છે. જ્યાં જ્ઞાનસ્વભાવની સન્મુખતા
ન હોય ત્યાં ક્રમનિયમિત પર્યાયનો કે સર્વજ્ઞતાનો પણ સમ્યક્ નિર્ણય હોતો નથી.
જાણનારો પોતે, પોતે પોતાને જાણ્યા વગર પરનું નક્કી કરશે કોણ? સ્વસન્મુખ
થઈને ‘હું જ્ઞાન છું’ અમે નક્કી કર્યા વિના જ્ઞેયની પર્યાયનો ક્્યો પ્રકાર છે તેનું સાચું
જ્ઞાન થાય નહીં.
જેને રાગાદિ પરભાવોમાં કર્તૃત્યબુદ્ધિ તો પડી છે, રાગથી જુદું જ્ઞાનરૂપ
પરિણમન તો થયું નથી, તો અજ્ઞાનમાં રહીને નિયમિતક્રમપર્યાયનો નિર્ણય તે ક્્યાંથી
કરશે? જેને સાચો નિર્ણય હોય તે તો સ્વસન્મુખ થઈને જ્ઞાનભાવપણે પરિણમે, ને તેને
રાગદિનું અકર્તાપણું થાય. પોતામાં જ્ઞાનરૂપ પરિણમ્યા વગર અને રાગના અકર્તાપણે
પરિણમ્યા વગર, જેમને રાગનું કર્તૃત્વ સર્વથા છૂટી ગયું છે ને જેઓ એકલા જ્ઞાનરૂપ
થયા છે એવા ભગવાન સર્વજ્ઞદેવનો સમ્યક્નિર્ણય થાય નહિ. સર્વજ્ઞનો નિર્ણય કરનાર
પોતે જ્ઞાનરૂપ થઈને તે નિર્ણય કરે છે, પોતે રાગરૂપ થઈને તે નિર્ણય કરી શકાતો નથી.
જાણનારને જાણ્યા વગર એટલે કે સ્વસન્મુખ થયા વગર પરજ્ઞેયની
ક્રમબદ્ધપર્યાયનો નિર્ણય થાય નહિ ને કર્તાપણું છૂટે નહિ.
જ્યારે જાણનારને જાણ્યો એટલે કે સ્વસન્મુખ થયો ત્યારે, રાગથી જુદો પડીને
અકર્તા થયો ત્યારે જ જ્ઞાતા થઈને જ્ઞાનરૂપ પરિણમ્યો, ને ત્યારે જ ક્રમનિયમિતપર્યાયનો
નિર્ણય સાચો થયો.
હું પરને કરું કે રાગને કરું એવો જ્યાં ભાવ છે ત્યાં જ્ઞાતાપણાનો ભાવ રહેતો
નથી, અને જ્ઞતાપણા વગર કર્તાપણું ટળતું નથી; ને જ્યાં કર્તાપણું હોય ત્યાં ક્રમનિયમિત
પર્યાયનો ખરો નિર્ણય હોતો નથી.
આ રીતે અંર્તસ્વભાવની સન્મુખ થઈને જ્ઞાનમયભાવપણે પરિણમવું તે જ
તત્ત્વનિર્ણયનો મૂળ માર્ગ છે.